လူပေါင်း သန်း ၁၀၀ လောက် ဒုက္ခရောက်သွားနိုင်တဲ့ ဓာတ်မြေသြဇာစျေးနှုန်းများ မြင့်တက်မှု

ဓာတ်မြေသြဇာဟာ ခေတ်မီစိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းတွေမှာ မရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုပါ။ သူက သီးနှံပင်တွေ ကျန်းမာသန်စွမ်းပြီး ပေါပေါများများထွက်ရှိစေဖို့အတွက် အရေးပါတဲ့ အာဟာရဓာတ်တွေကို ပံ့ပိုးပေးနိုင်တာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဓာတ်မြေဩဇာမရှိဘူးဆိုရင် အချိန်ကြာလာတာနဲ့အမျှ မြေဆီလွှာထဲမှာရှိနေတဲ့ နိုက်ထရိုဂျင်၊ ဖော့စဖောရပ်စ်နဲ့ ပိုတက်စီယမ်လိုမျိုး အဓိကကျတဲ့ အာဟာရဓာတ်တွေ ကုန်ခမ်းဆုံးရှုံးလာမှာဖြစ်ပြီး သီးနှံတွေရဲ့ အထွက်နှုန်းနဲ့ အရည်အသွေးကိုပါ လျော့နည်းသွားစေမှာပါ။

လက်ရှိမှာတော့ ဓာတ်မြေဩဇာဈေးနှုန်းတွေဟာ ခေါင်ခိုက်လာပြီး လေ့လာမှုတစ်ခုအရ အခုလို မြင့်တက်လာခြင်းဟာ လူပေါင်း သန်း ၁၀၀ ကို အာဟာရချို့တဲ့နိုင်စေတဲ့အဖြစ်နဲ့ ခြိမ်းခြောက်လာနိုင်တယ်လို့ ဆိုလာပါတယ်။

University of Edinburgh မှ သုတေသီတွေ ဦးဆောင်ပြုလုပ်နေတဲ့ လေ့လာမှုတစ်ခုအရ လာမဲ့ ဆယ်စုနှစ်များအတွင်း စားနပ်ရိက္ခာမလုံလောက်မှုရဲ့ အဓိကကျတဲ့အရာတွေက စွမ်းအင်နဲ့ ဓာတ်မြေသြဇာဈေးနှုန်းတွေ သိသာထင်ရှားစွာ မြင့်တက်လာမှာကို ညွှန်ပြနေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

ယူကရိန်းပဋိပက္ခကြောင့် အဲ့ဒီဒေသကနေ ဂျုံ၊ မုယောနဲ့ ပြောင်းလိုမျိုး စားနပ်ရိက္ခာတင်ပို့မှု ပမာဏအများအပြား လျော့ကျလာခြင်းဟာတောင် ယခင်က စိုးရိမ်နေတာတွေထက် အစားအစာဈေးနှုန်းမြင့်တက်မှုအပေါ် သက်ရောက်မှု နည်းပါးတယ်ဆိုပြီး သုတေသီတွေက တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။

ယခုအချိန်အထိတိုင်အောင် စွမ်းအင်နဲ့ ဓာတ်မြေသြဇာဈေးနှုန်းတွေ မြင့်တက်လာမှုနဲ့ ပို့ကုန်ကန့်သတ်ချက်တွေဟာ အနာဂတ်ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စားနပ်ရိက္ခာစျေးနှုန်းတွေအပေါ် ဘယ်လိုအကျိုးသက်ရောက်မှုရှိလာမလဲဆိုတာကို နားမလည်နိုင်သေးတဲ့ အခြေအနေဖြစ်နေပါတယ်။

အစားအသောက်စျေးနှုန်းတွေ တက်လာခြင်းကြောင့် လူသားတွေရဲ့ အာဟာရကျန်းမာရေးနဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အပေါ် သက်ရောက်နိုင်တဲ့ အန္တရာယ်ပမာဏကို တွက်ချက်ဖို့အတွက်ဆိုတာကလည်း ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာမှု အနည်းငယ်သာ ရှိနေသေးတာ ဖြစ်ပါတယ်။

လေ့လာမှုပြုလုပ်နေတဲ့အဖွဲ့ဟာ ၂၀၄၀ ခုနှစ်အထိတိုင်အောင် အစားအသောက်စျေးနှုန်း၊ ကျန်းမာရေးနဲ့ မြေယာအသုံးချမှုတွေအပေါ်မှာ ပို့ကုန်ကန့်သတ်ချက်တွေနဲ့ ထုတ်လုပ်မှုစရိတ်များ မြင့်တက်လာခြင်းရဲ့ အကျိုးသက်ရောက်မှုတွေကို ပြန်လည်ဖော်ထုတ်ဖို့အတွက် သီးနှံစိုက်ပျိုးမြေအသုံးချမှု အမျိုးအစားတစ်ခုချင်းစီရဲ့ ဆက်စပ်ဧရိယာကို တွက်ချက်ပေးတဲ့ global land-use computer model ကို အသုံးပြုခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

၎င်းတို့ရဲ့ ပြန်လည်ဖော်ထုတ်မှုများအရ ပို့ကုန်ကန့်သတ်ချက်များ၊ စွမ်းအင်စရိတ်များ တိုးလာခြင်းနဲ့ ၂၀၂၂ နှစ်လယ် ဓာတ်မြေသြဇာစျေးနှုန်းများရဲ့ ပေါင်းစပ်အကျိုးသက်ရောက်မှုတွေဟာ ယမန်နှစ်အစပိုင်းကထက် ၃ ဆ ပိုများနေတာဖြစ်ပြီး အစားအစာကုန်ကျစရိတ်တွေဟာ ၂၀၂၁ နဲ့နှိုင်းယှဉ်လိုက်ပါက ၂၀၂၃ မှာ ၈၁ ရာခိုင်နှုန်းအထိ မြင့်တက်လာနိုင်ကြောင်း ဆိုထားပါတယ်။

ပို့ကုန်ကန့်သတ်ချက်တွေဟာ စျေးနှုန်းမြင့်တက်မှုရဲ့ အနည်းငယ်သောအပိုင်းသာဖြစ်တယ်လို့ အဆိုပါအဖွဲ့ကနေ ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ ရုရှားနဲ့ ယူကရိန်းတို့မှ ပို့ကုန်များ ရပ်ဆိုင်းသွားခြင်းဟာ ၂၀၂၃ ခုနှစ်မှာ စားနပ်ရိက္ခာ ကုန်ကျစရိတ်ကို ၂.၆ ရာခိုင်နှုန်းသာ တိုးလာစေမှာဖြစ်ပေမဲ့ စွမ်းအင်နဲ့ ဓာတ်မြေသြဇာ ဈေးနှုန်းတွေကိုတော့ ၇၄ ရာခိုင်နှုန်းထိ မြင့်တက်လာစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

စားနပ်ရိက္ခာဈေးနှုန်းတွေ မြင့်တက်ခြင်းဟာ လူအများအပြားရဲ့ နေ့စဉ်စားသောက်မှုအခြေအနေကို ပိုဆိုးရွားလာစေမှာဖြစ်တယ်လို့ အဆိုပါအဖွဲ့က ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။

ဓာတ်မြေသြဇာဈေးနှုန်းတွေ ဆက်လက်မြင့်တက်နေပါက နောက်ထပ်သေဆုံးသူ ၁ သန်းအထိ ရှိလာနိုင်ပြီး လူပေါင်း သန်း ၁၀၀ ကျော် အာဟာရချို့တဲ့နိုင်ကြောင်း တွေ့ရှိချက်ကနေ အကြံပြုထားပါတယ်။ သေဆုံးမှု အများဆုံးတိုးလာနိုင်တာကတော့ ဆာဟာရ အာဖရိက၊ မြောက်အာဖရိကနဲ့ အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

သီးနှံအထွက်နှုန်းမြင့်မားစေဖို့ရာ အဓိကသော့ချက်ဖြစ်တဲ့ ဓာတ်မြေသြဇာတွေရဲ့ ကုန်ကျစရိတ် သိသိသာသာ မြင့်တက်လာခြင်းကြောင့် တောင်သူတွေအနေနဲ့ ဓာတ်မြေသြဇာအသုံးပြုမှုကို အများအပြားလျှော့ချလိမ့်မယ်လို့ ခန့်မှန်းထားပါတယ်။ ဓာတ်မြေသြဇာမရှိဘူးဆိုရင် ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာ ထုတ်လုပ်နိုင်ဖို့အတွက် စိုက်ပျိုးမြေတွေ ပိုမိုလိုအပ်ကြောင်း အဆိုပါအဖွဲ့က ပြောပါတယ်။

ဒါကြောင့် ၂၀၃၀ ခုနှစ် ရောက်တဲ့အခါမှာ အနောက်ဥရောပနိုင်ငံများဖြစ်တဲ့ ဘယ်လ်ဂျီယံ၊ ပြင်သစ်၊ ဂျာမနီ၊ အိုင်ယာလန်၊ အီတလီ၊ နယ်သာလန်၊ ပေါ်တူဂီ၊ စပိန်နဲ့ ဗြိတိန်တို့ရဲ့ အရွယ်အစားရှိတဲ့ စိုက်ပျိုးမြေတွေ တိုးပွားလာနိုင်တယ်ဆိုပြီး လေ့လာဖော်ထုတ်မှုတွေက ညွှန်ပြနေပါတယ်။ ယင်းအခြေအနေတွေကြောင့် သစ်တောပြုန်းတီးမှု၊ ကာဗွန်ထုတ်လွှတ်မှုနှင့် ဇီဝမျိုးစုံမျိုးကွဲများ ဆုံးရှုံးခြင်းတွေအပေါ် ပြင်းထန်တဲ့ အကျိုးသက်ရောက်မှုတွေ ရှိလာမှာဖြစ်ကြောင်းလည်း အဆိုပါအဖွဲ့က ထပ်လောင်းပြောကြားခဲ့ပါတယ်။

အဆိုပါလေ့လာမှုကို Nature Food ဂျာနယ်မှာဖော်ပြထားခဲ့ပြီး ဖြစ်ပါတယ်။ ၎င်းလေ့လာမှုမှာ ဂျာမနီရှိ Karlsruhe Institute of Technology၊ အမေရိကန်ရှိ Rutgers တက္ကသိုလ်နဲ့ Aberdeen တက္ကသိုလ်တို့မှ သုတေသီတွေလည်း ပါဝင်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

လေ့လာမှုကို ဦးဆောင်ခဲ့တဲ့ University of Edinburgh’s School of GeoSciences မှ ဒေါက်တာ Peter Alexander ကတော့ “စျေးပေါသက်သာတဲ့ အစားအစာတွေရဲ့ခေတ်က နိဂုံးချုပ်သွားနိုင်ပါတယ်။

လူတိုင်းနီးပါး သူတို့ရဲ့ အပတ်စဉ်စျေးဝယ်ထွက်တဲ့ အလေ့အထပေါ်မှာ အကျိုးသက်ရောက်မှု ခံစားကြရမှာဖြစ်ပြီး လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွင်းမှာ ငွေကြေးချို့တဲ့သူတွေကတော့ နဂိုကတည်းက ကျန်းမာရေးနဲ့ညီညွတ်တဲ့ အစားအစာတွေ လုံလောက်စွာရရှိဖို့ ရုန်းကန်နေရတာဖြစ်လို့ သူတို့အတွက်ကတော့ အခက်ခဲဆုံးဖြစ်ပါလိမ့်မယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

ယူကရိန်းဆိပ်ကမ်းတွေကနေ ကောက်ပဲသီးနှံနဲ့ အစားအစာတွေ ဘေးကင်းလုံခြုံစွာ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး သဘောတူညီချက် (The Black Sea Grain Initiative) ဟာ ကြိုဆိုဖွယ်ကောင်းတဲ့ တိုးတက်မှုတစ်ခုဖြစ်ပြီး ယူကရိန်းနိုင်ငံရဲ့ စားနပ်ရိက္ခာတင်ပို့မှုကို ပြန်လည်စတင်ဖို့ အများအပြားခွင့်ပြုထားပေမဲ့လည်း အဆိုပါကိစ္စတွေဟာ မဆိုင်းမတွဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ ဓာတ်မြေသြဇာဈေးနှုန်းတွေရဲ့ သက်ရောက်မှုကနေ အာရုံလွှဲသွားပုံရပါတယ်။

ဓာတ်မြေသြဇာဈေးနှုန်းတွေဟာ ယခုနှစ်အစောပိုင်းမှာ အထွတ်အထိပ်ကနေ ကျဆင်းနေပေမဲ့လည်း မြင့်မားနေဆဲဖြစ်ပြီး ၂၀၂၃ ခုနှစ်မှာတော့ ဆက်လက်မြင့်မားတဲ့ စားသောက်ကုန်စျေးနှုန်းဖောင်းပွမှုဆီသို့ ဆက်လက်ရောက်ရှိသွားနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် မြင့်မားတဲ့စားသောက်ကုန် ဈေးနှုန်း၊ လူထုကျန်းမာရေးနဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိခိုက်မှုအကြား ဆက်စပ်မှုတွေကို ချိုးဖျက်နိုင်ဖို့ ပိုမိုလုပ်ဆောင်ရန် လိုအပ်ပါကြောင်း...

ဇင်ထူးနိုင်

Ref: https://scitechdaily.com/100-million-people-at-risk-the-hidden-cost-of-soaring-fertilizer-prices/

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...