စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးနှင့်ကမ္ဘာကြီးကို ပြောင်းလဲခဲ့သောအမျိုးသမီးများ(၁)

အပင်ပိုးမွှားဗေဒကို ဆန်းသစ်လမ်းဖွင့်ပေးခဲ့သူအမျိုးသမီး မာရီယန်

တိရစ္ဆာန်ချစ်သူများမှသည် အပင်ချစ်သူများအထိ ဒီအမျိုးသမီးကြီးတွေဟာ ဓလေ့ထုံးတမ်းစဉ်လာတွေကို ဖြတ်ကျော်နိုင်ခဲ့သူတွေပဲဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့ရဲ့ဘဝဇာတ်ကြောင်းတွေကတဆင့် သူတို့ရဲ့ စွမ်းဆောင်မှုတွေနဲ့ စနက်ပျိုးမှုတွေကို ကျွန်တော်တို့ အမှတ်တရ ရှိနေလိုကြပါတယ်။ ဒီဆောင်းပါးထဲမှာပါတဲ့အမျိုးသမီးတွေဟာ သိပ္ပံနဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွင်း လူသိနည်းကြပေမဲ့ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးနယ်ပယ်မှာတော့ တကယ့်ကို သက်ရောက်မှုကြီးကြီးတွေဖြစ်စေခဲ့တဲ့ အရမ်းအရေးပါတဲ့အမျိုးသမီးကြီးတွေ ဖြစ်ခဲ့တာပါ။

ပထမဆုံးအနေနဲ့ အပင်ပိုးမွှားတွေ လေ့လာတဲ့ပညာရပ်ကို အပြောင်းလဲကြီးပြောင်းလဲအောင် လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့တဲ့ ဂျာမန်အမျိုးသမီးကြီး မာရီယာဆီဗီးလားမာရီယန် အကြောင်းကို ဖော်ပြပေးသွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

မာရီယာဆီဗီးလားမာရီယန် (၁၆၁၄ - ၁၇၁၇) , ကိမိလဗေဒ(အပင်ပိုးမွှားဗေဒ)ပညာရှင်, ဂျာမန်လူမျိုး)

ငယ်ငယ်ကလေးဘဝတည်းက မာရီယန်ဟာ အင်းဆက်တွေကို စိတ်ဝင်တစားရှိခဲ့တာပါ။ ဒါပေမဲ့ သူမ ကလေးဘဝတုန်းကဆိုရင် သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ ပိုးကောင်ဆိုတာမျိုးတွေကို သိပ်တောင်စိတ်ဝင်တစား မရှိကြသေးပါဘူး။ အင်းဆက်တွေဟာ ဘယ်လိုမျိုးပွားကြသလဲဆိုတာတောင် မှန်မှန်ကန်ကန် မသိကြသေးတဲ့ အချိန်ပေါ့။

ဒီအကောင်လေးတွေကို စိတ်ဝင်စားတဲ့ မာရီယန်ကတော့ လက်ထဲမှာစုတ်တံတစ်ချောင်းကိုင်ပြီး ဒီကောင်လေးတွေရဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေ၊ ဘဝစက်ဝန်းတွေကို ရက်ပေါင်းများစွာ၊ ရက်သတ္တပတ်ပေါင်းများစွာ၊ လပေါင်းများစွာ အချိန်ယူလို့ ပုံတွေဆွဲ၊ မှတ်တမ်းမှတ်ရာတွေမှတ် စတာတွေ ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။

ဒါမျိုးတွေ အတော်များများ ပြီးစီးသွားချိန်မှာတော့ မာရီယန်ဟာ အပြင်ကိုထွက်ပြီး ဂေဟဗေဒစနစ် တစ်ခုတည်းက တူရာတူရာအင်းဆက်တွေရဲ့ သဘောသဘာဝတွေကို ပထမဆုံးလေ့လာစူးစမ်းမှုတွေ ပြုလုပ်ပါတော့တယ်။

ဆိုတော့ သူမဟာ ပထမဆုံး ဂေဟဗေဒပညာရှင်လို့တောင် ပြောမယ်ဆို ပြောလို့ရပါတယ်။ ၁၆၇၉ ခုနှစ်မှာတော့ မာရီယန်ဟာ ရုပ်သွင်ပြင်ပြောင်းလဲမှု (Metamorphosis) သဘောကို အခြေခံတဲ့ ‘ ခူကောင်များရဲ့ အံ့ဩစရာအသွင်ပြောင်းလဲခြင်း’ (The Wondrous Transformation of Caterpillars) ဆိုတဲ့ နှစ်အုပ်တွဲစာအုပ်တစ်အုပ်ကို ထုတ်ဝေခဲ့ပါတယ်။

မာရီယန်ဟာ ဒီအကောင်လေးရဲ့ ဆက်တိုက်ပြောင်းလဲလာတဲ့ ဘဝစက်ဝန်းကို ပုံတွေနဲ့ဖော်ပြထားပြီး တိရစ္ဆာန်တွေနဲ့ အပင်တွေကြား ဂေဟဗေဒဆက်နွှယ်မှုတွေကိုလည်း ရှာဖွေဖော်ပြထားပါတယ်။ သူ့ရဲ့ပုံတွေဟာ တခြားစာအုပ်တွေနဲ့ လုံးဝမတူကွဲပြားတဲ့ အလန်းစားတွေ ဖြစ်ပါတယ်။

ယောကျ်ားနဲ့ကွာရှင်းပြီး အမ်စတာဒမ်ကို သွားရောက်အခြေချစဉ်အချိန်ထိ မာရီယန်ဟာ သူ့ရဲ့ပုံတွေရောင်းချခြင်းကနေရရှိတဲ့ ကော်မရှင်ခတွေနဲ့တင် သူ့ရဲ့ကလေးနှစ်ယောက်ကို လုံလုံလောက်လောက် ပျိုးထောင်ကျွေးမွေးနိုင်ခဲ့ပါတယ်တဲ့။

မာရီယန် အသက် ၅၂ နှစ်အရွယ် ၁၆၉၉ ခုနှစ်မှာတော့ သူ့ရဲ့အငယ်ဆုံးသမီးနဲ့အတူ ကာရစ်ဘီယံဒေသက ဆူရီနမ်းဆိုတဲ့နိုင်ငံလေးကို သင်္ဘာနဲ့ခရီးထွက်ခဲ့ပါတယ်။ အဲ့ဒီခရီးစဉ်အတွင်း မာရီယန်တစ်ယောက် အကောင်သစ်ပေါင်းများစွာကို အကြောက်အလန့်မရှိ စူးစမ်းရှာဖွေရင်း ပုံတွေဆွဲယူခဲ့ပါတယ်။ ဒီကနေ ‘ ဆူရီနမ်းအင်းဆက်များရဲ့ ရုပ်သွင်ပြင်ပြောင်းလဲခြင်း’( The Metamorphosis of the Insects of Suriname ) ဆိုတဲ့ စာအုပ်တစ်အုပ်ကို ပြုစုနိုင်ခဲ့ပြီး ဒါဟာ သူမဘဝရဲ့ မဟာစွမ်းဆောင်ချက်တစ်ခုလည်း ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။

ဒီစာအုပ်ထဲမှာတော့ ပိုးကောင် ၆၀ ရဲ့ ဘဝစက်ဝန်းကို အသေးစိတ် ကွက်ကွက်ကွင်းကွင်းရေးဆွဲ ထားတဲ့ပုံတွေနဲ့အတူ မှတ်တမ်းတင်မှုတွေ ပြုလုပ်ထားတာပါ။ သူမရဲ့ စွမ်းဆောင်မှုဟာ ဆွီဒင်သဘာဝဗေဒပညာရှင် ကားလ်လင်းနီးယပ်စ်လိုမျိုးပဲ အနုပညာနဲ့သိပ္ပံနယ်ပယ်ကြား လှိုင်းအသစ်တစ်ခုနဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်တွေ ရွေ့နိုင်သွားမဲ့နည်းလမ်းလေးတစ်ခု ဖြစ်လာပါတော့တယ်။

Ref: https://www.womeninagscience.org/post/women-who-revolutionized-agriculture-1

ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ကို ထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...