အပြောင်းလဲကြီး ပြောင်းလဲလာနေတဲ့ မုတ်သုံရာသီ (၃)

တာဝန်ကြီးလေးတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်

မုတ်သုံရာသီနဲ့ ပတ်သက်ရင် အမြဲပူပင်ကြောင့်ကြတတ်ကြတဲ့ အိန္ဒိယလို နိုင်ငံမျိုးမှာ မစ္စတာ ရာဂျန္ဒြာ ဂျီနာမာနီရဲ့ အခန်းကဏ္ဍက အလွန်တရာ အရေးပါလှပါတယ်။

ဒေါက်တာဂျီနာမာနီဟာ နယူးဒေလီမြို့ အိန္ဒိယမိုးလေဝသဌာနလက်အောက်က မိုးလေဝသခန့်မှန်းရေးစင်တာမှာ တာဝန်ထမ်းဆောင်နေတဲ့ အကြီးတန်းသိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက် ဖြစ်ပါတယ်။ သူ့ဝတာဝန်များစွာထဲက တစ်ခုက လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တွေနဲ့ ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ပြီး နှစ်တစ်နှစ်ရဲ့ မုတ်သုံရာသီ ဘယ်တော့ စတင်ပြီဆိုတဲ့အချိန်ကို အဆုံးအဖြတ်ပေးရတာပါ။

ဒါဟာ တစ်နိုင်ငံလုံးကနေ မျက်ခြေမပြတ် စောင့်ကြည့်နားစွင့်နေတဲ့အရာ ဖြစ်ပါတယ်။ အိန္ဒိယတိုက်ငယ်ထဲကို မုတ်သုံဖြတ်ကျော်ဝင်ရောက်လာပြီဆိုတာက အဲဒီရက်ပိုင်းတွေမှာတော့ သတင်းစာမျက်နှာဖုံးသတင်းပါပဲ။ ရုပ်သံတင်ဆက်သူတွေကလည်း ဒေါက်တာဂျီနာမာနီကို တစ်မေးတည်း မေးတတ်ကြပါတယ်။ ဒီနှစ် မုတ်သုံအဝင်စောမှာလား။ နောက်ကျမှာလား။ ဘယ်အချိန် သိခွင့်ရမလဲဆိုတာကို။

ဒေါက်တာဂျီနာမာနီနဲ့ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တတွေဟာ အခန်းတစ်ခန်းထဲမှာ ဒီကြီးလေးလှတဲ့ အဆုံးအဖြတ်ကို ပေးအပ်နိုင်ဖို့ ကြိုးစားကြရတယ်။ အခန်းက မသိရင် ကုမ္ပဏီတစ်ခုရဲ့ အိုင်တီဌာနလို့တောင် အထင်မှားစရာပါ။ ကြမ်းခင်းဖြူ တပြောင်ပြောင်၊ မျက်နှာကျက်မီး တထိန်ထိန်နဲ့။ ကွန်ပျူတာစခရင်တွေက အစီအရီ။ နယူးဒေလီမြို့ရဲ့ အပူအအိုက်ကို တိုက်ထုတ်ပေးနေတဲ့ ပန်ကာအချို့ကလည်း ထောင်လျက်သား။

မုတ်သုံဝင်ရောက်ကြောင်းကို ကြေညာနိုင်ဖို့အတွက် အရင်ဆုံး အိန္ဒိယအနောက်တာင်ကမ်းရိုးတန်းဒေသ၊ ကီရာလာပြည်နယ်ထဲက မိုးလေဝသဌာနတွေမှာ တိုင်းတာချက်သတ်မှတ်စံနှုန်းတွေ ကိုက်ညီမှရတယ်။ အဲဒီတိုင်းတာချက်တွေထဲမှာ မိုးရွာသွန်းမှု၊ မိုးတိမ်ဖြစ်ထွန်းမှု၊ လေတိုက်နှုန်းနဲ့ လေတိုက်ရာအရပ်တို့ ပါဝင်တယ်။

ဒီအချက်တွေထဲမှာ နံပါတ်တစ်အရေးကြီးဆုံးက မိုးရွာသွန်းမှု ဖြစ်တယ်လို့ ဒေါက်တာဂျီနာမာနီ ပြောပြတယ်။ လေ ဘယ်လောက်တိုက်တိုက်၊ မိုးတိမ် ဘယ်လောက်ဖြစ်ထွန်းဖြစ်ထွန်း၊ မိုးတစ်ပေါက်မှ မကျသေးဘဲ တောင်သူလယ်သမားတွေကို မုတ်သုံဝင်ပြီ ဘယ်လိုသွားပြောမှာလဲလို့ သူ ပြောပြတယ်။

ဒါပေမဲ့ တိုင်းတာချက်တွေ အကုန်ကိုက်ညီပြီဆိုရင်တော့ ‌ဒေါက်တာဂျီနာမာနီက လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တွေနဲ့ ထပ်တိုင်ပင်တယ်။ နောက်ပြီးတော့ ကီရာလာပြည်နယ်က ခန့်မှန်းရေးပညာရှင်တွေကိုလည်း‌ မေးခွန်းတစ်ခု မေးတယ်။ ဒီနေ့ဒီရက် မုတ်သုံဝင်မယ်ဆိုတဲ့အပေါ် သံသယရှိကြသလားဆိုတာ။ သူတို့က "မရှိပါဘူး အဲဒီရက်က သင့်တော်တဲ့အချိန်ပါ" လို့ ပြန်ဖြေမှ သူ စိတ်ချတယ်။

အဲဒီတော့မှ ဒေါက်တာဂျီနာမာနီဟာ အပေါ်ထပ်ကို တက်သွားပြီး ဌာနလူကြီးဆီ အစီရင်ခံတယ်။ ဒီနောက် သတင်းမီဒီယာတွေ စုဝေးစောင့်ဆိုင်းနေတဲ့ ဧည့်တွေ့ခန်းကို သွားပြီး မုတ်သုံဝင်ရောက်ကြောင်းနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ တရားဝင်ကြေညာချက်ကို ထုတ်ပြန်တယ်။

နောက်ပိုင်းရက်တွေမှာ မုတ်သုံတိုးတက်ဖြစ်ထွန်းမှုအခြေအနေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး နေ့စဉ် နံနက် ၁၀ နာရီခွဲတိုင်း စုဝေးတိုင်ပင်ကြတယ်။ ဒေါက်တာဂျီနာမာနီက သူ့ရုံခန်းမှာ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက် ပညာရှင်တွေကို ဦးဆောင်စည်းဝေးတယ်။ ဒေသဆိုင်ရာ မိုးလေဝသပညာရှင်တွေလည်း နံရံကပ် ရုပ်သံဖန်သားပြင်ပေါ်ကတစ်ဆင့် လာရောက်ပူးပေါင်း ဆွေးနွေးကြပြီး အဲဒီနေ့အတွက် မိုးလေဝသခန့်မှန်းချက်ကို တွက်ချက်ကြတယ်။

ဒီနှစ်အတွက် မုတ်သုံဝင်ရောက်ကြောင်းကိုတော့ မေလ ၂၉ ရက်နေ့မှာ ကြေညာခဲ့တာကြောင့် ပုံမှန်ထက် ရက်အနည်းငယ် စောခဲ့တယ်။ ဇူလိုင်လ ပထမပတ်ရောက်တော့ တစ်နိုင်ငံလုံးမှာ မုတ်သုံမိုး လွှမ်းခြုံရွာသွန်းပြီးပါပြီ။ မုတ်သုံဆုတ်ခွာချိန်က စက်တင်ဘာလယ်လောက်မှာ စခဲ့ပါတယ်။

မုတ်သုံရာသီရဲ့ တောင်ကနေ မြောက် ရွေ့လျားတဲ့ သဘာဝအရ အိန္ဒိယအနောက်မြောက်ပိုင်းအကျဆုံးဒေသတွေမှာ မိုးရာသီက နှစ်လလောက်ပဲ ကြာမြင့်ပါတယ်။ မွန်ဘိုင်းတို့ ချန်နိုင်းတို့လို့ တောင်ပိုင်းပိုကျတဲ့ မြို့တွေရဲ့ တစ်ဝက်သာကာလပေါ့။ ဒါပေမဲ့ နိုင်ငံဘယ်အပိုင်းမှာမဆို ၂၀၂၂ ခုနှစ်အတွင်း ရရှိမဲ့ မိုးရေချိန်ရဲ့ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းကို မုတ်သုံရာသီကသာ ပေးစွမ်းပါတယ်။

"ဒါတွေဟာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အသက်ဘဝတွေ၊ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ရေတွေပါ" လို့ ဒေါက်တာဂျီနာမာနီ က ပြောတယ်။

'မိုးရေမိုးပေါက် ဖြည်းဖြည်းလျှောက်'

မစ္စတာဂါဂရီရဲ့ လယ်ကွက်အနီးက တောင်ခြေတစ်ကြောမှာ လူအားနဲ့ တူးထားတဲ့ ရေမြောင်းတွေက သူတို့ရွာကို အပြောင်းအလဲ ဖြစ်စေခဲ့ပါတယ်။

မိုးရေနဲ့ ပတ်သက်လာရင် ခံယူချက်က ရှင်းရှင်းလေးပါ။ "ရနိုင်သရွေ့ စုဆောင်း" ဆိုတာပါပဲ လို့ ဂါဂရီတို့ရွာနီးချုပ်စပ်က မိုးကောင်းသောက်တောင်သူတွေကို အကူအညီပေးနေတဲ့ Watershed Organization Trust ရေဝေရေလဲဒေသထိန်းသိမ်းရေးအဖွဲ့ပူးတွဲတည်ထောင်သူ ခရစ္စပီနို လိုဘိုက ပြောပါတယ်။ သူတို့ဟာ တောင်ခြေရေမြောင်းတူးတာအပြင် အခြားမိုးရေထိန်းသိမ်းရေးလုပ်ငန်းတွေနဲ့အတူ ယုံကြည်ကိုးစားရမှုနည်းနည်းလာတဲ့ မိုးရေကို ကောင်းကောင်း အသုံးချနိုင်အောင် ကူညီပေးနေတဲ့အဖွဲ့ပါ။

ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုက မိုးကြီးပေါက်ဆိန်တွေ ပိုမိုရွာသွန်းလာစေတာကြောင့် မိုးရေအများစုကို မြစ်ချောင်းအင်းအိုင်တွေဆီ စီးဆင်း မသွားစေဘဲ ကုန်းမြေပေါ် ခြေကုတ်မြဲအောင်လုပ်ဖို့ ပိုပြီး ခက်ခဲလာပါတယ်။

တောင်ခြေကတုတ်မြောင်းတွေကတော့ အဖိုးတန်ရေတွေ လွယ်လင့်တကူ စီးဆင်းပြေးမသွားအောင် ဟန့်တားပေးတယ်လို့ မစ္စတာလိုဘိုက ပြောပါတယ်။ "ရေစီးနှေးသွားအောင် လုပ်လိုက်တာ၊ ရေတွေကို မပြေးစေဘဲ ဖြည်းဖြည်းချင်းလျှောက်အောင် လုပ်လိုက်တာ" လို့ သူ ပြောတယ်။ ဒီနည်းနဲ့ ရေကို မြေအောက်ရေပြင်ထဲ စိမ့်ဝင်စေပြီး ပူပြင်းခြောက်သွေ့လတွေမှာ တွင်းရေအတွက် ရေရစေပါတယ်။

သဘာဝနည်းဖြစ်တဲ့ ဒီလက်လုပ်တူးမြောင်းတွေက ရေကို ထိန်းသိမ်းပေးတာသက်သက်ထက် ပိုမိုပြီး အကျိုးပြုလျက်ရှိပါတယ်။ မုတ်သုံမိုးက တစ်စထက်တစ်စ ဗွေဖောက်လာချိန်မှာ ဒီမြောင်းတွေက မစ္စတာဂါဂရီတို့ရွာ ဆက်လက်ရှင်သန်ရပ်တည်နိုင်ရေး အထောက်အကူ ပြုခဲ့ပါတယ်။

သူတို့ရွာမှာ မြောင်းတွေ မတူးခင်တုန်းကဆိုရင် မိုးကောင်းတဲ့နှစ်မှာတောင် ဇန်နဝါရီနဲ့ ဖေဖော်ဝါရီနောက်ပိုင်း ရေမရတော့ဘူးလို့ မစ္စတာဂါဂရီက ပြောပြတယ်။ နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း အဲဒီလိုလတွေရောက်ရင် ရွာကလူတွေ နေရပ်ကို စွန့်ခွာပြီး အလုပ်ရှာထွက်ကြရတော့တယ်လို့ သူ ပြောပြတယ်။

[ဆက်လက်ဖော်ပြပါမည်...]

ဝေယံဟိန်း (B.Ag)

Ref: The Monsoon Is Becoming More Extreme - The New York Times

ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ဟုထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

မာလာမြိုင် ကုမ္ပဏီ ကြော်ငြာ

ပြောင်ခင်းမှာ ပေါင်းရှင်းဖို့ ဘူဒိုဇာ လာပြီ ဒိုး... ပြောင်းခင်း စိုက်နေရင်း ပေါင်းခင်းမဖြစ်သွားရအောင် မအပ်စပ်တဲ့ ပေါင်းတွေအကုန်ဒိုးဖို့ "ဘူဒိုဇာ" လာပြီဗျို့။ ပြောင်းခင်းထဲက ပေါင်းတွေကို အမြစ်ပြတ် သုတ်သင်ပေးမယ့် အစွမ်းထက်ထက် ဆေးတစ်လက် ဆိုရင် ပေါင်းမနိုင်ခင် "ပြောင်း" နိုင်ဖို့ ပြောင်းအထူး ရွေးချယ်ပေါင်းသတ်ဆေး "ဘူဒိုဇာ" နဲ့ဆိုရင် ဘယ်ပေါင်းတွေ ခံနိုင်ပါ့မလဲ? အဓိကပေါက်တတ်တဲ့ "မြေဇာ၊ မြက်ယား၊ ဆင်ငို၊ လက်သဲခွ၊ ဝမ်းဘဲစာ၊ လေးခွမြက်၊ ဝက်ကျွတ်၊ တောဟင်းနုနွယ်၊ မှိုချဥ်၊ ဟင်းဂလာ၊ ခွေးသေးပန်း၊ ဗောက်ပင်၊ ဗောက်လောက်ညို၊ ဆေးပုလဲ၊ ပရန္နဝါ၊ မြက်မုန်ညင်း" တို့ကို အမြစ်ပြတ် အထူးနှိမ်နင်းဖို့ "ဘူဒိုဇာ" ရှိရင် စိတ်သာချလိုက် ဦးကြီးတို့ရေ။ ပြောင်းဖူးပင် တစ်လသားမပြည့်မီ ပေါင်းအရွက် (၂-၄) ရွက် ထွက်ချိန်မှာ အချိန်မှန်မှန်နဲ့ မြန်မြန် သုံးထားဖို့ပဲ တိုက်တွန်းလိုက်ချင်တယ်ဗျ။ လက်မနှေးဘဲ အခုပဲ ပြောင်းခင်းထဲကပေါင်းတွေ "ဘူဒိုဇာ" နဲ့ ရှင်းလိုက်ရအောင်။

Read more

Facebook page သို့သွားရန်