ကြက်နှလုံးဖုံးမြှေးအတွင်း အရည်စုခြင်းရောဂါ (Hydropericardial Syndrome in Chicken)

ရန်ကုန်ပတ်ဝန်းကျင်တွင် တခါဖူးမျှ မတွေ့ရသေးသော အသားစားကြက်ရောဂါတစ်ခုကို တွေ့ရှိမိသည်။ သို့သော် (comfirm diagnosis) ဓာတ်ခွဲခန်းအတည်ပြုချက်ရနိုင်ရန် ကြိုးစားရာတွင်မူ အခက်အခဲရှိနေခဲ့သည်။

မြန်မာနိုင်ငံအတွက်မူ ( emergent disease ) အသစ်ဝင်လာသောရောဂါ ဖြစ်သည်။ ဤဆောင်းပါးသည် သုတေသနဆောင်းပါးတော့ မဟုတ်ဘဲ မွေးမြူရေးနှင့်ဆက်စပ်သူတို့ မွေးမြူရေးဗဟုသုတ ကြိုတင်ရရှိထားရန် ဖတ်မှတ်ဖူးသော နိုင်ငံတကာစာပေမှ ဘာသာပြန်တင်ပြခြင်းဖြစ်ပါသည်။

နိုင်ငံတကာတွင် ( PCR, PCR-RE digestion, real-time PCR ) DNA, RNA ခေါ် ဗီဇ, Protein, lipid တို့ကို ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာကာ မော်လီကျူးဇီဝဗေဒနည်းပညာများဖြင့်လေ့လာရာ Fawl adenovirus ပိုးမျိုးခွဲ serotype 4 ကြောင့် ဖြစ်ပွားသောရောဂါတစ်ခု တွေ့ရှိရသည်။ ၄င်းရောဂါကို ကြက်တွင်တွေ့ရသောထင်ရှားသည့်လက္ခဏာဖြင့် အမည်ပေးထားသည်။

အမည်မှာ Hydropericardium Syndrome ( HPS ) ဖြစ်သည်။ နှလုံးဖုံးမြှေးအတွင်း ရေ(အဝါရောင်အရည် ) စုနေခြင်း အလွန်ထင်ရှားသည်။ litchi ( Lychees ) သီးနှင့်လည်းတူသောကြောင့် litchi heart disease ဟုလည်း ခေါ်သေးသည်။

ရောဂါရာဇဝင်

၁၉၈၇ ခုနှစ်က ပါကစ္စတန်နိုင်ငံ အင်ဂါရာဂေါ့တွင် စတင်တွေ့ရှိခဲပြီးနောက် ပါကစ္စတန်တစ်နိုင်ငံလုံးကို ၁၉၈၉ ခုနှစ်တွင် ပျံ့နှံ့လာပါသည် (Anjum et al., 1989)။ ထို့နောက် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများဖြစ်သော အိန္ဒိယသို့ ကူးစက်လာပါသည် (Dahiya et al., 2001)။ သေနှုန်း၊ ကြီးထွားနှုန်းကိုထိခိုက်ကာ မွေးမြူစီးပွားရေးကို ပျက်စီးဆုံးရှုံးစေခဲ့ပါသည်။

နောက်ပိုင်းတွင် အာရှတောင်ပိုင်း(McFerran and Adair, 2003). Iraq; Mexico, Ecuador; Peru and Chile; South Central America; Slovakia; Russia and Japan တို့အထိ ပျံ့နှံ့လာပါသည် (Hafez, 2010)။ ထို့နောက် ဆယ်စုနှစ်အတွင်း ဆန်းသစ်သောရောဂါတစ်ခုအဖြစ်ထင်ရှားလာခဲ့သည်။ HPS ရောဂါသည် အသားစားကြက် အသက် ၆ ပတ်ထက်ငယ်သော ကြက်များတွင်ဖြစ်ပွားပြီး 2-4 % ထိ သေနှုန်းရှိသည်။ ဆိုးသောအခြေအနေတွင် 80 % ထိ သေကြေပျက်စီးနိုင်သည်ဟု သိရပါသည်။

ဖြစ်ပွားစေသောအကြောင်းရင်း

Fawl Adenovirus serotype 4 ( FAdV-4 ) ကြောင့် ဤရောဂါ ဖြစ်ပွားရခြင်းဖြစ်သည်။ FAdV ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးသည် ( non-enveloped ) အမျိုးအစားဖြစ်ပြီး Adenoviridae family အုပ်စုဝင်ဖြစ်သည်။ မျိုးခွဲပေါင်း ၁၂ မျိုးရှိပြီး မျိုးကွဲ 4 ( serotype 4 ) ကသာ ဤရောဂါဖြစ်ပွားစေခြင်း ဖြစ်သည်။

ရောဂါကူးစက်ပြန့်ပွားပုံ

အလွန်ကူးစက်မြန်သော ရောဂါဖြစ်သည်။ ကြက်တစ်သုတ်မှ တစ်သုတ်သို့ ကူးစက်တတ်သည်။

ခြံတစ်ခြံမှတစ်ခြံသို့ ကူးစက်သည်။ ရောဂါရှိသော ကြက်မှစွန့်ထုတ်သော မစင်ကို ကျန်းမာသည့်ကြက်က စားမိခြင်းဖြင့် အဓိကကူးစက်သည်။ တစ်ခြံတည်းအတူနေကြက်အချင်းချင်း ကူးစက်သည်။ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံမှ တစ်နိုင်ငံသို့ မျိုးဥ ရောင်းဝယ်မှုမှလည်း ကူးစက်နိုင်သည်။ ( Adair and Smyth, 2008)

ရောဂါလက္ခဏာများ

ကြက်များပူးကပ်နေခြင်း၊
အမွှေးအတောင်မသပ်မရပ်ဖြစ်ခြင်း၊
အစာစားနှုန်းကျခြင်း/လျော့ခြင်း၊
ဝမ်းသွားလျှင် အဝါရောင်အချွဲပါခြင်း၊
နှလုံးထိပ်ရှိ နှလုံးဖုံးမြှေးအိတ်အတွင်း အဝါရောင်အရည်စုမိနေခြင်း၊
နှလုံးနှင့် နှလုံအဆီတွင် အပ်ဖျားသဏ္ဍန်သွေးယိုထွက်ခြင်း၊
အသဲရောင်ခြင်း၊ကျွတ်ဆပ်ကြေမွလွယ်ခြင်း၊အရောင်ဖျော့ခြင်း၊
အဆုပ်ရောင်ခြင်းသွေးခဲခြင်း၊
သိုင်းမတ်ဂလင်းနှင့် ဖင်ဆီဖူးသေးငယ်ရှုံ့သွားခြင်း၊
အစာမှအသားပြောင်းလဲနှုန်း နည်းကာကိုယ်အလေးချိန်မတိုးခြင်း၊

Asia နှင့် America တို့တွင် အထူးသဖြင့် ၃-၆ ပတ်သားတွင်ဖြစ်ပွားတတ်ပြီး လန်းလန်းဆန်းဆန်း သွားလာစားသောက်နေရာမှ ရုတ်တရက်ရောဂါဖြစ်ကာသေဆုံးသွားနိုင်သည်။ အသားစားကြက်တွင် 80 % ဥစားကြက်နှင့် စီမီးကြက် ( semi-broiler ) တို့တွင် ၇-၁၅ ရက်သားတွင် ဖြစ်ပွားတတ်ပြီး သေနှုန်း 10 % ရှိနိုင်ပါသည်။ ( Chandra et al., 2000; Asthana et al., 2013).

( Fawl Adenovirus ) FAdV ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးသည် ကိုယ်ခံစွမ်းအားထုတ်ပေးသော( primary lymphoid organs ) သိုင်းမတ်ဂလင်း / ဖင်ဆီဖူး ( Bursa of Fabricious ) /caecal tonsil တို့ကိုလည်းကောင်း၊ ( secondary lymphoid tissue ) သရက်ရွက်/ရိုးတွင်းချဉ်ဆီ/ Harderain ဂလင်းနှင့် ကိုယ်ခန္ဓာအနှံ့အပြားတွင် ရှိနေသော lymphocytes များကို ရွေးချယ်တိုက်ခိုက်ခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း ကိုယ်ခံစွမ်းအားကို ကျဆင်းစေပါသည်။
ရံဖန်ရံခါတွင် hydropericardium hepatitis syndrome ( HHS ) အဖြစ် ပူးတွဲဖြစ်တတ်ပါသေးသည်။
Chicken Infectious Anaemia,IBD, မှိုရောဂါ( mycotoxicosis ) ရက်သားကြက်တွင် ဖြစ်ပွားခံရခြင်း ( သို့ ) မိခင်ကြက်က ခံစားရဖူးခြင်းတို့ကြောင့် ဤရောဂါဖြစ်နိုင်သည်ဟု ဆိုထားပါသည်။ (Toro et al., 1999 and 2002; Shivachandra et al., 2003). Zavala et al. (2002)

ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ခြင်း

ကြက်ခြံပတ်ဝန်းကျင် သန့်ရှင်းပိုးသတ်ခြင်း
ကြက် မရောက်မီ အစာခွက်ရေခွက်အသုံးအဆောင်များအားလုံး ပိုးသတ်ထားခြင်း
ဇီဝလုံခြုံရေးအစီအစဉ်ကောင်းများကို သေချာလိုက်နာခြင်း
အရည်ကြည်စုဆောင်းခြင်းကိုကာကွယ်ရန် အသဲဆေး / ဆီးရွှင်ဆေးများပေးခြင်း
သွေးအားကောင်းစေသောဆေး/ ဗီတာမင်အီးတို့ကို ပေးခြင်း
ခြံတွင်း လေဝင်လေထွက်ကောင်းစေခြင်း

ဤရောဂါသည် နိုင်ငံတကာတွင် ကာကွယ်ဆေးများရနိုင်ပြီး မြန်မာနိုင်ငံတွင် ရောဂါအတည်ပြုထုတ်ပြန်ထားခြင်း မရှိသေးပါ။ ကျွန်တော့်အနေဖြင့် ဤရောဂါဖြစ်ပွားပျံ့နှံ့ခြင်းဖြစ်နေသည်ဟုတော့ မပြောလိုပါ။ တူညီသောရောဂါသဏ္ဌာန် လက္ခဏာကို မြင်တွေ့နေရသောကြောင့် မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းတွင် ကြိုတင်သိရှိနားလည်ခြင်းဖြင့် ဖြစ်ပွားလျှင် စီးပွားရေးထိခိုက်ကြောင်းသိရှိခြင်း၊ မဖြစ်ပွားအောင် သတိပြုစေချင်ခြင်းတို့ကြောင့် တတ်စွမ်းသမျှ တင်ပြခြင်းဖြစ်ပါသည်။

ဒေါက်တာညွှန့်ရွှေ ( မွေးမြူဆေးကု )

REFERENCES:

1.Abdul–Aziz TA and Al–Attar MA (1991). New syndrome in Iraqi chicks. Vet. Rec. 129: 272.

2. Fowl Adenoviruses Causing Hydropericardium Syndrome in Poultry. Jag Mohan Kataria1*, Kuldeep Dhama2, Shanmugasundaram Nagarajan3, Sandip Chakraborty4, Anmol Kaushal1, Rajib Deb5 Central Avian Research Institute,

Izatnagar (U.P.)Division of Pathology, Indian Veterinary Research Institute, Izatnagar (U.P.)

High Security Animal Diseases Laboratory, Indian Veterinary Research Institute, Bhopal Campus, Bhopal

ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ဟုထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...