အာကာသထဲက ငါးကလေးတွေ

ပြီးခဲ့တဲ့ အောက်တိုဘာ ၃၁ ရက် မနက်စောစောမှာ တရုတ်အာကာသယာဉ်မှူး ၃ ဦး ပါဝင်တဲ့ ရှန်ကျိုး- ၁၉ (Shenzhou-19) အာကာသခရီးစဉ်ကို လွှတ်တင်ခဲ့ပါတယ်။ အချိန် ၆ နာရီခွဲကြာမြင့်တဲ့ ခရီးစဉ်အပြီးမှာ အာကာသ ယာဉ်မှူး ၃ ဦးဟာ တရုတ်အာကာသသိပ္ပံစခန်း ထျန်ကုန်း (Tiangong) ကို ရောက်ရှိခဲ့ပြီး သူတို့အရင် လွန်ခဲ့တဲ့ ၆ လက အာကာသစခန်းကို ရောက်ရှိနေတဲ့ ရှန်ကျိုး-၁၈ (Shenzhou-18) အာကာသသိပ္ပံအဖွဲ့နဲ့ တွေ့ဆုံခဲ့ကြပါတယ်။

ရှန်ကျိုး-၁၈ ကနေ ရှန်ကျိုး-၁၉ ထံ တာဝန်လွှဲ‌ပြောင်းမှုတွေကို ၅ ရက်ကြာ လုပ်ဆောင်ပြီးတဲ့နောက် Ye Guangfu ၊ Li Cong နဲ့ Li Guangsu ရှန် ကျိုး-၁၈ အဖွဲ့သားတွေက ကမ္ဘာမြေပေါ်ကို နိုဝင်ဘာ ၅ ရက်နေ့မှာ ချောချောမွေ့မွေ့ ပြန်လည်ရောက်ရှိခဲ့ကြပါပြီ။ သူတို့အဖွဲ့ဟာ ပြီးခဲ့တဲ့ ၆ လအတွင်း အာကာသထဲမှာ သုတေသန စမ်းသပ်မှုပေါင်း ၂၈ ခု ဆောင်ရွက်ခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီသုတေသနတွေထဲက တစ်ခုကတော့ အာကာသထဲမှာ ငါးလေးတွေ ရှင်သန်နိုင်သလား၊ သူတို့ရဲ့ အမူအကျင့်တွေဟာ အာကာသထဲမှာ ကမ္ဘာမြေပေါ်မှာနဲ့ မတူဘဲ ဘယ်လိုပြောင်း လဲလာသလဲ စတာတွေကို လေ့လာခဲ့ကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။

Zebrafish ငါးလေးတစ်ကောင်အား တွေ့ရစဉ်

သုတေသီတွေဟာ ဧပြီ ၂၅ ရက်က ကမ္ဘာမြေကနေယူသွားတဲ့ zebrafish လို့ခေါ်တဲ့ ငါးလေး ၄ ကောင်ကို ထျန်ကုန်း အာကာသသိပ္ပံစခန်းရဲ့ ဓာတ်ခွဲခန်းထဲက အထူးပြုလုပ်ထားတဲ့ မှန်ရေကန်လေးထဲမှာ ထည့်သွင်းမွေးမြူ ခဲ့ကြပါတယ်။ ငါးလေးတွေအပြင် hornwort ရေနေအပင်လေးတွေပါ ထည့်သွင်း‌ထားခဲ့ကြတာပါ။ Zebrafish ငါးလေးတွေဟာ တရုတ်အာကာသသိပ္ပံစခန်းကို လူတွေပြီးနောက်၊ ဒုတိယမြောက် ရောက်ရှိခဲ့တဲ့ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ လေးတွေအဖြစ် မှတ်တမ်းဝင်ခဲ့ပါပြီ။

ဒါပေမယ့် အာကာသထဲမှာ ငါးလေးတွေမွေးမြူကြည့်တဲ့သုတေသနလုပ်ငန်းဟာ ဒါ ပထမဆုံးအကြိမ်တော့ မဟုတ်ပါဘူး။ ၁၉၇၃ ခုနှစ်မှာ ဇူလိုင်လ ၂၈ ရက်မှာ အမေရိကန် အာကာသယာဉ်မှူးတွေဖြစ်ကြတဲ့ Alan Bean ၊ Owen Garriott နဲ့ Jack Lousma တို့ဟာ ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် Mummichog ငါးသန်လေး နှစ်ကောင်နဲ့ ငါးဥ အလုံးရေ ၅၀ ကို ကမ္ဘာပတ်လမ်းကြောင်းထဲကို ယူဆောင်သွားခဲ့ကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။

ကမ္ဘာပတ်လမ်းကြောင်းထဲသို့ရောက်ဖူးသည့် ပထမဆုံးငါးလေးများနှင့် ဆွေမျိုးတော်စပ်သည့် Mummichog ငါး

အဲဒီနောက်မှာ ရေသတ္တဝါတွေကို အာကာသထဲ ယူသွားပြီး စမ်းသပ်တဲ့ သုတေသနလုပ်ငန်းတွေ အတော်များများ ရှိခဲ့ပါတယ်။

ဥပမာအားဖြင့် ၂၀၁၂ ခုနှစ်မှာ အမေရိကန် NASA ရဲ့ နိုင်ငံတကာအာကာသစခန်း (ISS) မှာ ဂျပန် အာ ကာသသိပ္ပံ (JAXA) က ပညာရှင်တွေက medaka လို့ခေါ်တဲ့ ဂျပန်ရေချိုငါးလေးတွေနဲ့ စမ်းသပ်ခဲ့ကြတာပါ။ အဲဒီ အဖွဲ့ရဲ့ ကောက်ချက်ကတော့ ဆွဲငင်အားမရှိတဲ့ အာကာသထဲက ပတ်ဝန်းကျင်အခြေအနေဟာ လူတွေအပေါ် သက် ရောက်တာထက်၊ ငါးတွေအပေါ် သက်ရောက်တာ ပိုကြီးမားတယ် ဆိုတာပါပဲ။

အခုနောက်ပိုင်း လူသားတွေရဲ့ ရောဂါတွေကို လေ့လာရာမှာ Zebrafish ငါးလေးတွေကို နမူနာ (model animal) အဖြစ် အသုံးပြုလာကြတယ်လို့ သိရပါတယ်။ သူတို့ရဲ့ မျိုးဗီဇ (DNA) ဟာ လူသားတွေရဲ့ မျိုးဗီဇ နဲ့ ၇၀% လောက် တူညီတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ လူသားတွေမှာ ရောဂါဖြစ်ပွားမှုနဲ့ ပတ်သက်နေတဲ့ မျိုးဗီဇ ၈၂% လောက်ဟာ Zebrafish ငါးလေးတွေမှာလည်း တွေ့ရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ သူတို့ရဲ့ swim bladder လို့ခေါ်တဲ့ ခန္ဓာကိုယ်အစိတ် အပိုင်းကို လေ့လာရင် လူတွေရဲ့ အဆုတ်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး အချက်အလက်‌တွေ ရလာနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် သူတို့ကို သိပ္ပံသုတေသနတွေမှာ ပိုအသုံးချလာကြတာပါ။

ကုန်ကျစရိတ်သက်သာသလို မွေးရလွယ်ပြီး၊ အရွယ်အစား သေးငယ်တာကလည်း Zebrafish ငါးလေးတွေ ကို အာကာသထဲ ယူသွားဖို့ ရွေးချယ်ရတဲ့ အကြောင်းအရင်း တစ်ခုဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။ သုတေသနလုပ်ငန်းတွေ လုပ် ဆောင်ဖို့ ကမ္ဘာမြေပြင်ကနေ အာကာသထဲထိ ယူဆောင်သွားရတဲ့ ပစ္စည်းတွေ သေးလေလေ၊ နည်းလေလေ၊ သယ် ယူသွားရတာ လွယ်ကူလေလေပဲ မဟုတ်ပါလား။ ကုန်ကျစရိတ်ကလည်း သက်သာလေပဲ မဟုတ်ပါလား။

အရမ်းနည်းတဲ့ဆွဲငင်အား (Microgravity) သာရှိတဲ့ ရေကန်လေးဟာ ငါးလေးတွေ၊ ရေနေအပင်လေးတွေ၊ ရေတွေနဲ့ သီးခြားတည်‌ဆောက်ပေးထားတဲ့ ဂေဟစနစ် (ecosystem) လေး ဖြစ်နေခဲ့တာပါ။ အဲဒီ ဂေဟစနစ်ထဲမှာ Zebrafish ငါးလေးတွေဟာ ရက်ပေါင်း ၄၀ ကြာအောင် ရှင်သန်နေထိုင်ခဲ့ကြတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ရှန်ကျိုး-၁၈ အဖွဲ့ သားတွေက ငါးလေးတွေရဲ့ နေထိုင်ပြုမူပုံတွေကို မှတ်တမ်းတွေ ရယူခဲ့ကြပါတယ်။

ငါးလေးတွေဟာ ရေကူးတဲ့ ပုံစံမမှန်တာတွေ တွေ့ရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ဆွဲငင်အားနည်းလွန်းတာကြောင့် ဘယ်ဟာအပေါ်၊ ဘယ်ဟာအောက်ဆိုတာ သေသေချာချာမခွဲခြားနိုင်သလို၊ ဦးတည်ရာကိုလည်း ခွဲခြားခက်နေဟန် ရှိပါတယ်။ ငါးလေးတွေက ပတ်ခြာလည်နေတာ၊ ပက်လက်လန်ပြီး ရေကူးနေတာ စသည်ဖြင့် လှုပ်ရှားမှုပုံစံတွေမှာ ကမောက်ကမတွေ ဖြစ်နေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

အာကာသထဲတွင် Zebrafish ငါးကလေးများ စမ်းသပ်မွေးမြူထားသည့် ငါးကန်ငယ်

ဒါပေမယ့် ငါးကန်လေးထဲမှာ ဂေဟစနစ်တစ်ခုဟာ ကမ္ဘာမြေပြင်မှာထက်ကို မြန်မြန်ဆန်ဆန် ဖြစ်ပေါ်လာတာကိုလည်း တွေ့ရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ အာကာသယာဉ်မှူးတွေဟာ ငါးကလေးတွေကို အချိန်ပြည့် ဗွီဒီယိုမှတ် တမ်းတင်ပြီး သူတို့ရဲ့ အမူအကျင့်တွေကို လေ့လာသလို၊ ရေအရည်အသွေး ပြောင်းလဲမှုတွေကိုလည်း တိုင်းတာ စစ် ဆေးပြီး မှတ်တမ်းတင်ထားခဲ့ပါတယ်။

ဒီသုတေသနလုပ်ငန်းရဲ့ နောက်ကွယ်ကနေ ကြီးကြပ်ပေးနေတဲ့ ပညာရှင်ကတော့ တရုတ်သိပ္ပံအကယ်ဒမီ၊ Institute of Hydrobiology က ပါမောက္ခ Wang Gaohong ဖြစ်ပါတယ်။ သူက အခု စမ်းသပ်တွေ့ရှိမှုတွေကြောင့် နောက်ပိုင်း ပိုမိုပြီး ရှုပ်ထွေးနက်နဲတဲ့ သုတေသနတွေ ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နိုင်တော့မယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ငါးတွေ ကို ဥဘဝကနေ ငါးအဖြစ် မွေးမြူပြုစုတာ၊ သားဖောက်ပြီး၊ သူတို့ကနေ ဥတွေ ပြန်ပေါက်လာတာ စသည်ဖြင့် ငါးရဲ့ ဘဝစက်ဝန်းတစ်ခုလုံးကို အာကာသထဲမှာပဲ လုပ်နိုင်မလားဆိုတာကို ဆက်လက်လေ့လာကြဖို့ ရှိနေပါတယ်။

အဲဒီလိုသာ လုပ်နိုင်ခဲ့မယ်ဆိုရင် အနည်းဆုံးတော့ အာကာသ ယာဉ်မှူးတွေအတွက် အာကာသထဲမှာ ချက် စားစရာ ငါးတွေ ရနိုင်တော့မယ် ထင်ပါရဲ့။ အဲဒီကနေ ဆက်ပြီး အနာဂတ်နှစ်ပေါင်းများစွာအကြာမှာ အာကာသထဲ၊ ဒါမှမဟုတ် လကမ္ဘာပေါ်မှာ ငါးကန်တွေ၊ မွေးမြူရေးခြံတွေ၊ စိုက်ခင်းတွေ ပေါ်ပေါက်လာနိုင်တော့မလားလို့ ဆက်ပြီး စိတ်ကူးယဉ်ကြည့်စရာ ကောင်းလှပါတယ်။

ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ဟုထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...