ဂန္ဓမာပန်း ကျောက်ရောဂါ (Chrysanthemum white rust)

ဂန္ဓမာပန်းစိုက်သူများ အခေါ် ရောဂါဖြစ်စေသည့်သက်ရှိ ( Puccinia horiana) ကြောင့်ဖြစ်သော ဂန္ဓမာကျောက်ရောဂါ (Chrysanthemum white rust ) သည် ဂန္ဓမာပန်းပင် တစ်ပင်လုံးတွင်ကျရောက်ပြီး အပွင့်အရည်အသွေးကို လျော့ကျစေသည့် မှိုရောဂါတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ အရှေ့တောင်အာရှဒေသများဖြစ်သည့် ဂျပန်နှင့် တရုတ်နိုင်ငံများမှ စတင်ဖြစ်ပွားပြီး အခြားဒေသများသို့ ပျံ့နှံလာသည့် ရောဂါတစ်မျိုး ဖြစ်သည်။

အဖြူမှ အဝါဖျော့အရောင် သေးငယ်သောအစက်များကို အရွက်၏ အထက်မျက်နှာပြင်တွင် တွေ့ရှိရမည်။ ၄ မီလီမီတာ အထက်အဝန်းရှိသော ထိုအစက်အပြောက်များသည် အချိန်ကြာလာသည်နှင့်အမျှ အညိုရောင်သို့ ပြောင်းလဲလာကာ အရွက်၏ အောက်မျက်နှာပြင်တွင် ပန်းနုရောင်မှ အဖြူရောင်အစက်များကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ ရောဂါကျရောက်မှုကို အရွက်နုများ၊ အရွက်ရင့်များ အပင်၏အစိမ်းရောင် အစိတ်အပိုင်းများအားလုံးနှင့် ပန်းပွင်များတွင်တွေ့ရှိရသည်။ ပြောင်းလဲလာသည့် ထင်ရှားသည့်အဖြူရောင်အစက်များကို ရည်ရွယ်၍ ကျောက်ရောဂါ (white rust) ဟုခေါ်ကြသည်။ ရောဂါကျရောက်မှုပြင်းထန်ပါက အရွက်များ အညိုရောင်သို့ပြောင်းပြီး အပင်တစ်ပင်လုံးခြောက်၍သေစေသည်။

ရောဂါဖြစ်စေရသည့် အကြောင်းအရင်းမှာ အပင်သစ်များတွင် ရောဂါများရှိနေခြင်း၊ လေထုထဲမှ မှိုစပိုးများကြောင့် ပျံ့နှံခြင်းဖြစ်သည်။ များသောအားဖြင့် အပင်၏ လေထုစိုထိုင်းဆများပြီး အမြဲစိုစွတ်နေသော အရွက်များတွင် စတင်ရောဂါကျရောက်သည်။ လေထုစိုထိုင်းဆ RH 96-100 % နှင့် အပူချိန် ၁၇ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်တွင် ရောဂါကျရောက်မှုကို ပို၍တွေ့ရသည်။

များသောအားဖြင့် စပ်မျိုးများတွင် ရောဂါကျရောက်မှု ပိုများသည်ကိုတွေ့ရသည်။ ပူအိုက်စွတ်စိုသော ရာသီဥတုတွင် ရောဂါကျရောက်မှုပိုများပြီး ခြောက်သွေ့သောရာသီဥတုတွင် ကျရောက်မှုမရှိပါ။ စိုက်ခင်းအတွင်း တစ်ပင်နှင့်တစ်ပင် မှိုစပိုး များမှတဆင့် ကျရောက်ပျံ့နှံကူးစက်ပြီး ရောဂါဖြစ်စေသောမှိုစပိုးများသည် အနီးပတ်ဝန်းကျင်သို့ လေ သို့မဟုတ် မိုးသက်လေပြင်းအားဖြင့် ၀.၂၅ မိုင်အထိ ပျံ့နှံနိုင်သည်။ ရောဂါကျအပင်များအပေါ်သို့ ရေလောင်းခြင်း သို့ မိုးရွာခြင်းကြောင့် ကျရောက်လာသော ရေစက်များမှတဆင့် မှိိုစပိုးများ တစ်ပင်နှင့်တစ်ပင် ကူးစက်ပျံ့နှံ သည်။ ရောဂါဖြစ်စေသောအပူချိန်နှင့် စိုထိုင်းဆ၌ စိုစွတ်နေသောအရွက်များပေါ်တွင် အချိန်ကာလ(၂)နာရီအတွင်း မှိုစပိုးများပေါက်ဖွားကာ ရောဂါဖြစ်စေသည်။ ရောဂါကျအပင်များကို ကိုင်တွယ်ထိတွေ့ထားသော လက်များနှင့် ကိရိယာများမှလည်း အပင်တစ်ပင်နှင့်တစ်ပင်သို့ ရောဂါများကူးစက်နိုင်သည်။

ရောဂါဖြစ်စေသောမှိုစပိုးသည် ရောဂါကျရောက်သော စိုက်ပျိုးမြေ၊ ရောဂါကျအပင်ကြွင်းကျန်များနှင့် ထိတွေ့သုံးစွဲခဲ့သော ကိရိယာများတို့တွင် အချိန်ကာလအနည်းဆုံး ၆ ပတ်နှင့်အထက် ရှိနေနိုင်သည်။ ရောဂါကျရောက်ခဲ့သော စိုက်ခင်းမြေနေရာတွင် အနည်းဆုံး ၂ လ အတွင်း ဂန္ဓမာပန်းပင်အား မစိုက်သင့်ပါ။ ရောဂါကျအပင်များအား မြေမြှုပ်ခြင်း သို့မဟုတ် မီးရှို့ဖျက်ဆီးခြင်းပြုလုပ်ပြီး မျိုးအသစ်ပြောင်းလဲစိုက်ပျိုးရပါမည်။

ပုံမှန်အားဖြင့် မိမိစိုက်ခင်းအတွင်း ရောဂါကင်းစင်သောမျိုးများကို ရွေးချယ်ဝယ်ယူစိုက်ပျိုးရမည်။ ရောဂါကျရောက်ပါက ဖယ်ရှားရှင်းလင်းရာတွင် ရောဂါကျအပင်၏ အမြစ်ကအစ ဖျက်ဆီးရပါမည်။ မစိုက်ပျိုးမီ မှိုသတ်ဆေးများဖြင့် ဆေးရည်စိမ်ပြီးမှ စိုက်ပျိုးသင့်သည်။ စိုက်ခင်းအား ပြုစုစောင့်ရှောက်ရာတွင် လိုအပ်သည်ထက် စိုထိုင်းဆများပြားခြင်းမရှိစေရန်နှင့် အရွက်များ စွတ်စိုသည့်အချိန်ကာလ နည်းစေရန်အတွက် စိုက်ခင်းရေပေးခြင်းကို ဂရုစိုက်ခြင်းဖြင့် ရောဂါကျရောက်မှုကို ကြိုတင်ကာကွယ်နိုင်သည်။

ရောဂါလက္ခဏာ စတင်တွေ့ရှိချိန် မှိုသတ်ဆေးများကိုသုံးစွဲရာတွင် ပါဝင်သောအဆိပ်ပစ္စည်းများကို တစ်လှည့်စီလှည့်၍ သုံးစွဲရမည်။ ဥပမာ ထိသေမှိုသတ်ဆေး (ai ကလိုရိုသာလိုနေး / မန်ကိုဇက်) ပါသော မှိုသတ်ဆေးနှင့် ပင်လုံးပြန့်မှိုသတ်ဆေး (ai ပရိုပီကိုနာဇိုး)ကို တစ်လှည့်စီ ၂ ပတ်ခြား ၃ ကြိမ် ပက်ဖြန်းရပါမည်။ ရောဂါကျရောက်မှုကို နှိမ်နင်းရာတွင် ရာသီဥတုအခြေအနေအရ ဆေးဖျန်းခြင်းကို အကြိမ်ကြိမ်ပြုလုပ်ရန် လိုအပ်သည့်အပြင် မှိုစပိုးပေါက်ပွားပြန့်နှံမှု မဖြစ်အောင် စနစ်တကျပြုစုစောင့်ရှောက်ရန် လိုအပ်ပါသည်။

17.3.2020

အေးသန္တာစိုး၊ B.Agr.Sc-1998

Ref; https://gardening.which.co.uk/hc/en-gb/articles/115001017985-Chrysanthemum-white-rust

http://www.chrysanthemums.info/ailments/dis-white-rust.htm

https://www.cabi.org/isc/datasheet/45806

https://en.wikipedia.org/wiki/Chrysanthemum_white_rust

https://pnwhandbooks.org/plantdisease/host-disease/chrysanthemum-white-rust

https://www.ballseed.com/PDF/Chrysanthemum-WhiteRust-Alert&Management-June2018.pdf

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...