မွှားပြဿနာနှင့်မြန်မာနိုင်ငံက မွှားသတ်ဆေးများအကြောင်း

မွှားဆိုသည်နှင့် ပိုးကောင်တစ်ကောင်ဖြစ်မှန်း လူတိုင်းသိကြမှာပါ။

သို့သော် ယင်းမွှားသတ္တဝါမှာ အင်းဆက်ပိုးကောင်မဟုတ်ပါ။ ထို့အတွက် သာမန်အင်းဆက်ပိုးတွေကိုသတ်သည့် ပိုးသတ်ဆေးတွေ ဖျန်းတယ်ဆိုရင်တောင် မွှားတွေက မသေနိုင်ပါ။ စုပ်စားပိုးသတ်ဆေးဖျန်းတာဆိုရင်တောင်မှ မွှားကိုနိုင်မည်ဆိုတာ မသေချာပါ။

ဒါဆိုရင် အဲ့မွှားတွေက ဘာတွေလဲ?

အင်းဆက်တွေနဲ့ ဘာကွာပါသလဲ?

အဲ့မွှားတွေက အင်းဆက်တွေလို ခြေထောက် ခြောက်ချောင်းမကပါဘူး။ ခြေ ရှစ်ချောင်းပါဝင်ပါတယ်။ အင်းဆက်ပိုးကောင်တွေနဲ့ ဇီဝဖွဲ့စည်းပုံကွဲပါတယ်။ ဒါကြောင့် ပိုးသတ်ဆေးတိုင်းက မွှားတွေကိုမသတ်နိုင်တာပါ။

မွှားတွေဟာ စုပ်စားပိုးတစ်မျိုးပါပဲ။ အပင်ရည်တွေကို စုပ်စားပါတယ်။ အရွက်နုလေးတွေ ထိပ်အညွန့်လေးတွေမှာ သူတို့နေထိုင်ပါတယ်။ ပြီးတော့ အပင်ဆဲလ်ထဲက အရည်တွေကို စားသောက်ပါတယ်။ များသော အားဖြင့် အရွက်အောက်မျက်နှာပြင်မှာနေထိုင်စားသောက်ပါတယ်။

မွှားအရွယ်အစားကအရမ်းသေးပါတယ်။ မျက်စိနဲ့အလွယ်မမြင်ရပါ။ တချို့မွှားတွေဆိုရင် မိုက်ခရိုစကုပ်နဲ့သာမြင်ရပါတယ်။

တချို့မွှားတွေက ထိပ်ညွှန့်တွေကို တွန့်လိပ်ထွတ်တာမျိုးတွေဖြစ်ပါစေတယ်။ ဥပမာ - ငရုတ်မာ ဖြစ်တာများပါတယ်။

ထို့အတွက် အပင်တွေ အရွက်တွေမှာ ဖြူမွဲမွဲ အကွက်အစက်တွေ ပြလာပါတယ်။ နောက်ပိုင်း အပွင့်တွေမှာပါကျလာမယ်။ အဖူးအပွင့်တွေ ကန်းလာမယ်။ အသီးမတင်တော့ဘူး။ တင်တဲ့အသီးကလည်း အကွက်အနာတွေနဲ့ အရောင်တွေဖျော့ပြီး ဈေးကောင်းမရနိုင်တော့ပါဘူး။

ပူလာတဲ့အချိန်တွေမှာဆို မွှားတွေက အရမ်းပေါက်ပွားလွယ်ပါတယ်။ ဟင်းသီးဟင်းရွက်နဲ့ သစ်သီးပင် ပန်းပင်တွေမှာ အဓိကကျရောက်ပါတယ်။ မွှားမှာမှ ပင့်ကူမျှင်လို အမျှင်တွေထုတ်တဲ့ မွှားတွေလည်းရှိပါတယ်။ အမျှင်မထုတ်တဲ့မွှားလည်း ရှိပါတယ်။

ဘာဆေးတွေသုံးမလဲ ?

ဈေးကွက်ထဲမှာတော့ မှတ်ပုံတင်ပြီးသားကော ပိတ်ထားလိုက်တဲ့ဆေးတွေကော အပါအဝင် မြန်မာနိုင်ငံက မွှားသတ်ဆေး အေအိုင်(အဆိပ်ရှိပစ္စည်းအမည်) အမျိုးအစား ၃၀ လောက်ရှိပါတယ်။ နောက်ပိုင်းတိုးလာတာ မျိုးတွေလည်း ရှိနိုင်ပါတယ်။

ယင်းဆေးတွေထဲမှာမှ မွှားကိုအဆိပ်သင့်ပုံ(mode of action) အရ အုပ်စုခွဲကြည့်လိုက်မယ်ဆိုရင် သုံးမျိုးရှိပါတယ်။

ပထမအုပ်စုက မွှားအကောင်တွေရဲ့ အာရုံကြောစနစ်နဲ့ ကြွက်သားတည်ဆောက်မှုကို တိုက်ခိုက်တာပါ။ ဒီ အုပ်စုမှာပါတဲ့ဆေးတွေက အာနိသင်ပြတာမြန်တယ်။ ပြောမယ်ဆို ချက်ချင်းဝုန်းဒိုင်းဆိုပြီး ထိရောက်တဲ့အမျိုးအစားဆေးတွေပါ။

မွှားတွေကို မလှုပ်ရှားနိုင်အောင် သို့မဟုတ် အရမ်းလှုပ်ရှားပြီး မြန်မြန် အသက်ထွက်အောင်လုပ်ပေးတဲ့ဆေးတွေပါ။ မွှားရဲ့အာရုံကြောစနစ် ကိုတိုက်ခိုက်ပါတယ်။

ပထမ အုပ်စုကဆေးတွေကတော့

၁။ အေမိထရက်ဇ် Amitraz
၂။ အက်ဘာမာတင် Abamectin
၃။ ဘိုင်ဖန်သရင် Bifenthrin
၄။ ကာဘိုဖြူရမ် Carbofuran
၅။ ဖန်နိုက်ထရိုသိုင်အွန် Fenitrothion
၆။ ဖန်ပရိုပါသရင် Fenpropathrin
၇။ ဖလူဗာလီနိတ် Fluvalinate
၈။ ဖော်မတနိတ် ဟိုက်ဒရိုကလိုရိုက် Formetanate hydrochloride
၉။ မာလာသီရွန် Malathion
၁၀။ အိုမီသိုအိတ် Omethoate
၁၁။ ဖန်သိုအိတ် Phenthoate
၁၂။ ဖော့စလုံး Phosalone
၁၃။ ဖော့စမက် Phosmet
၁၄။ ပရိုဖန်နိုဖော့ Profenofos
၁၅။ ထရိုင်ဇိုဖော့ Triazophos

ဒီဆေးတွေရဲ့ ဆေးအုပ်စုတွေကတော့ OP organophosphate , Carbamate , Pyrethriod, Amidine နဲ့ Avermectin အုပ်စုတွေပါ။

ဒုတိယအုပ်စုကတော့ မွှားရဲ့ အသက်ရှူစနစ်ကို တိုက်ခိုက်အဆိပ်သင့်စေတဲ့ဆေးတွေပါ။ ပြောမယ်ဆို အသက်ရှူမဝ အသက်ရှူကြပ်ပြီး သေအောင်သတ်တဲ့ပုံစံပေါ့။

ဒီ ဒုတိယအုပ်စုဆေးတွေကတော့

၁။ အေဇိုဆိုင်ကလိုတင် Azocycotin
၂။ ကလိုဖန်နာပိုင်ရာ Chlorfenapyr
၃။ ဒိုင်ယာဖန်သီယူရွန် Diafenthiuron
၄။ ဖန်နဇက်ကွင် Fenazaquin
၅။ ဖန်ဗျူတတင် အောက်ဆိုက် Fenbutatin Oxide
၆။ လူဖန်နျူရွင် Lufenuron
၇။ ပရိုပါဂိတ် Propargite
၈။ ပိုင်ရီဒါဘန် Pyridaben
၉။ တက်ဗျူဖန်ပိုင်ရတ်Tebufenpyrad
၁၀။ တက်ထရာဒိုင်ဖရွန် Tetradifon

ကျန်တဲ့ တတိယအုပ်စုက မွှားတွေရဲ့ ကြီးထွားမှု၊ ဥကနေ အကောင်ပေါက်မှု စတာတွေကို ဟန့်တား အနှောင့်အယှက်ပေးတဲ့ အဆိပ်တွေပါ။ ဒီအုပ်စုက အရမ်းနည်းပါတယ်။ လုပ်ဆောင်မှုလည်း အရမ်းနှေးကွေးတဲ့ အုပ်စုဖြစ်ပါတယ်။

၁။ ဘူပရိုဖန်ဇင် Buprofenzin
၂။ ဟက်ဇီသိုင်ယာ ဇောက် Hexythiazox
၃။ စပီရိုဒစ်ကလိုဖန် Spirodiclofen

တချို့ ဆေးကုမ္ပဏီတွေက အုပ်စုနှစ်မျိုး ရောထုတ်တာမျိုးတွေလည်းရှိပါတယ်။

ကျွန်တော်မှာချင်တာက ကိုယ့်စိုက်ခင်းမှာ မွှားတွေကျနေပြီဆိုရင် ဒီဆေးတွေကို ဆေးအုပ်စု မတူတာနှစ်ခုတွဲဖျန်းပါ။ ဒါမှမဟုတ် ပထမအုပ်စုထဲက ဆေးတစ်ခုခုကိုဖျန်းပြီးရင် နောက်အခြားအုပ်စုကို နောက်တစ်ရာသီ သို့မဟုတ် နောက်တစ်ကြိမ်မာ ဖျန်းပေးနိုင်ပါတယ်။ ပြောမယ်ဆိုရင် ပထမအုပ်စုပဲ အမြဲသုံးနေရင်က မွှားက ဆေးဒဏ်ခံနိုင်လာပါလိမ့်မယ်။

လက်ဝှေ့ပွဲမှာလို ပြိုင်ဘက်ရဲ့ ဗိုက်လည်းကန်မယ်၊ ခေါင်းလည်းထိုးမယ်ဆိုပြီး ရှုထောင့်နေရာစုံကနေ မွှားကိုတိုက်ရမှာပါ။ တစ်နေရာတည်းတိုက်မယ် ဗိုက်ပဲကန်တတ်တယ်ဆိုရင် မွှားကအဲ့ဗိုက်ကိုပဲ သူက ခံနိုင်အောင် တည်ဆောက်ပြောင်းလဲလာမှာဖြစ်လို့ပါ။ ဟိုဘက် ချလိုက် ဒီဘက်က တိုက်လိုက်နဲ့ဆိုမှ မွှားကမျက်စိလည်ပြီး ဆေးဒဏ်ခံနိုင်မှုနှေးမှာဖြစ်ပါတယ်။

မှတ်ချက် - ဆာလ်ဖာ (ကန့်) ဆေးဟာလည်း မွှားကို နိုင်ပါတယ်။ ထိသေဆေးဖြစ်ပါတယ်။ Mode of action အဆိပ်သင့်ပုံက ယခုထိ တိကျစွာမသိသေးသော unknown ဖြစ်သဖြင့် ထည့်မဖော်ပြထားပါ။

ကျမ်းကိုး - IRAC Insecticide Resistance Action Committee.

ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ကို ထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...