အစိုဓာတ်များရင် ဖြစ်ပေါ်တတ်တဲ့ ကြက်သွန်နီဂျိုလိမ်ရောဂါ ကာကွယ်ကုသနည်း

မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကြက်သွန်နီ ပျမ်းမျှ ဧက ၁.၇ သိန်း ကျော်စိုက်ပျိုးလေ့ရှိပြီး ကြက်သွန်တန်ချိန် ၁ သန်းကျော် ထုတ်လုပ်လျက်ရှိတယ်လို့ စီးပွားကူးသန်းဌာန အချက်အလက်များအရ သိရှိရပါတယ်။

ကမ္ဘာ တစ်ဝှမ်းမှာလည်း ကြက်သွန်သီးနှံဟာ စိုက်ဧက အများဆုံး သီးနှံထဲ ပါဝင်တယ်လိုဆိုပါတယ်။

ကျန်းမာရေးရှုထောင့်အရလည်းကောင်း၊ စီးပွားရေးအရသော်လည်းကောင်း၊ စားဖိုဆောင်သီးနှံထဲမှာ မရှိမဖြစ် သီးနှံဖြစ်နေပါတယ်။

ဒါကြောင့်လည်း ကမ္ဘာမှာ မီးဖိုချောင်၏ဘုရင်မ (Queen of the Kitchen) ဟု လူသိများစေတာဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။

ယခင်က ကြက်သွန်ဖြူဂျိုလိမ်ရောဂါ အဖြစ်များသော်လည်း ယခုနှစ်အတွင်း ကြက်သွန်နီဂျိုလိမ်ရောဂါပါ အဖြစ်များလာတာတွေ့ရပါတယ်။

တောင်သူတွေ မှည့်ခေါ်ကြတဲ့အမည်ဖြစ်တဲ့ ကြက်သွန်နီဂျိုလိမ် ရောဂါဆိုတာ ရောဂါလား၊ ပိုးကြောင့်လား၊ အာဟာရကြောင့်လားသိရှိထားဖို့လိုပါတယ်။ ရောဂါကြောင့်ဆိုရင်လည်း မှိုလား၊ ဘက်တီးရီးယားလား၊ နီမတုပ်ကြောင့်လား အပြင် ဗိုင်းရပ်ရောဂါလား ..စသဖြင့် ဂဃနဏ သိထား စေရန်ရည်ရွယ်ပြီး ပညာရှင်များရဲ့ လက်တွေ့စမ်းသပ်ချက်များ၊ ကိုယ်တွေ့ အတွေ့အကြုံများ၊ ကြက်သွန်စိုက်တောင်သူများနဲ့ဆွေးနွေးမေးမြန်းချက်များအပေါ်အခြေခံပြီး ကောက်နုတ်တင်ပြပါရစေ။

မြန်မာအမည် = ကြက်သွန်နီ ဂျိုလိမ်ရောဂါ
အင်္ဂလိပ်အမည် = Onion twister disease/Anthracnose twister
Causal organism = Collectotrichum spp.

India ပညာရှင်များရဲ့ ယူဆချက်အရ ကြက်သွန်နီ ဂျိုလမ်ရောဂါဟာ Anthracnose ခေါ်(Collectotrichum gloeosporioides) မှိုတစ်မျိုးတည်း ကျရောက်တာမဟုတ်ဘဲ Fusarium oxysporum လို့ခေါ်တဲ့ ဖျုဆေရိယန် ခါးရိရောဂါပါ ပူးတွဲကျရောက်တယ်လို့ ဆိုထားပါတယ်။

ရောဂါ လက္ခဏာ(Disease symptom)

ကြက်သွန်အရွက်များ ကောက်ကွေးခြင်း၊ လိမ်တွန့်ခြင်း၊ အစိမ်းရောင်ကလိုရိုဖီးများ ပျက်စီးကာ အဖြူ သို့မဟုတ် အဝါဖျော့ရောင် ရေစိုနာကွက်များ၊ ဘဲဥပုံသဏ္ဌာန် တွေ့ရပါတယ်။ အမြစ်များ လှီလာခြင်း၊ ကြက်သွန်ဥလည်ပင်းများ ပုံမှန်မဟုတ်သော ရှည်ထွက်ခြင်း ဖြစ်တတ်ပါတယ်။

အထူးသဖြင့် အမြစ်ထိပ်ဖျားများ ကြီးထွားလတ်ဆတ်ရာမှ မှိုစပိုးများပေါက်ပွားပြီး အမြစ်များမည်းပုပ်နေသည်ကို တွေ့ရပါသည်။ ရောဂါရ အပင်များမှာ ကွက်တိကွက်ကြားဖြစ်တတ်ပါတယ်။

ရောဂါ ကူးစက်ပျံ့နှံ့ပုံ (Disease spreads)

နေ့အပူချိန်.၂၂°-၃၀°စင်တီဂရိတ်အတွင်းက ရောဂါပျံ့နှံမှုကိုအားပေးပါတယ်။ မျိုးစေ့ဆောင်ရောဂါဖြစ်ပြီး တစ်ရာသီမှ တစ်ရာသီသို့ကူးပြောင်းချိန်တွင် ကျန်ခဲ့သည့် ရိုးပြတ်များမှ လည်းကောင်း၊ မျိုးရိုးတူ လက်ခံပင်မှလည်းကောင်း၊ မိုးရေ၊ လေနှင့် သွင်းရေများမှလည်းကောင်း ကူးစက်ပျံ့ပွားနိုင်ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် မြေတွင်းအစိုဓာတ်များပြီး ရေဝပ်သော စိုက်ခင်းများတွင် ဖြစ်တတ်ပါတယ်။

ကာကွယ်နှိမ်နင်းနည်းများ (Disease control methods)

၁။ စိုက်ပျိုးရေးနည်းဖြင့်ကာကွယ်ခြင်း (Cultural control)

ရိုးပြတ်များကို ချေမွပစ်ခြင်း၊ မြေမြှုပ်ပစ်ခြင်း၊ ဆွေးမြည့်စေခြင်းစသည့် တစ်ခုခုပြုလုပ်ပါ။
မျိုးရိုးအုပ်စုမတူသော သီးနှံများ လှည့်စိုက်ပါ။
ဘောင်စနစ်ဖြင့်ပြင်ဆင်ပြီး Drip irrigationနည်းဖြင့် ရေပေးပါ။
ရောဂါဖြစ်နေချိန် မိုးတုရွာခြင်း (Over head irrigation)မလုပ်သင့်ပါ။

၂။ ဇီဝနည်းဖြင့် ကာကွယ်နှိမ်နင်းနည်း (Biological management)

ကြက်သွန်ခင်းအပါအဝင် ရေမြုပ်တတ်သော မည်သည့်စိုက်ခင်းမဆို အပင်များ ပြန်လည်ကောင်းမွန်လန်းဆန်းရန်အတွက် 1-aminocyclopropane-1-carboxylic acid (ACC) ပရိုတင်းမဟုတ်သော အမိုင်နိုအက်ဆစ်ကို အသုံးပြုပါ။ အပင်ဟော်မုန်း အီသလင်း၏တိုက်ရိုက်ရှေ့ပြေးအဖြစ် လုပ်ဆောင်သည့် အသီးအပွင့်နှင့် ကြီးထွားမှုဖြစ်စဉ်များစွာကို ထိန်းညှိပေးသည့် ACC (အီသလင်းဇီဝပေါင်းစပ်မှု၏ ဗဟိုမော်လီကျုး) လိုမျိုး အပင်ကြီးထွားမှုကို လှုံဆော်ပေးသည့် ဟိုမုန်းများကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
ထရိုင်ကိုဒါးမား+ဆူဒိုမိုးနပ်စ်(အကျိုးပြုဘက်တီးရီးယား)ကို မြေကြီးထဲထည့်ခြင်း၊ အပင်ဖျန်းခြင်းများလည်း ပြုလုပ်နိုင်ပါတယ်။

၃။ ဓာတုမှိုသတ်ဆေးဖြင့် ကာကွယ်ကုသခြင်း (Chemical control)

သီရန်(thiran) သို့မဟုတ် ရိုဘရယ်(iprodione) ကို မျိုးစေ့ဆေး စိမ်ခြင်း၊ ပျိုးပင် ဆေးစိမ်ခြင်းပြုလုပ်စိုက်ပျိုးပါ။
မိုးများပြီး ရေဝပ်ရာမှ ရောဂါဖြစ်တတ်သဖြင့် အမြစ်သစ်များထွက်နိုင်စေရန် ဟူးမစ်အက်ဆစ်အသုံးပြုခြင်း။
ဟိုက်ဒြိုဂျင်ပါရောက်ဆိုက်ကို အသုံးပြုခြင်း။
Triazoleဇိုးအုပ်စု(ပရိုပီကိုနာဇိုး/ဟက်ဇာကိုနာဇိုး....) မှိုသတ်ဆေး များကို အသုံးပြုခြင်းဖြင့် Anthracnose ရောဂါကို ကောင်းစွာ ထိန်းသိမ်းနိုင်ပါတယ်။

သို့သော် Fusariumရောဂါနဲ့ ဘက်တီးရီးရောဂါများပါ ပူးတွဲကျရောက်နိုင်သဖြင့် ထရိုင်ကိုဒါးမား/အဇိုဇီစထရိုဘင်+ဒိုင်ဖန်နိုကိုနာဇိုး ကို အသုံးပြုသင့်ပါတယ်။

အထူးသတိပြုစေရန်မှာ.. ကြက်သွန်နီဂျိုလိမ်ရောဂါက မှိုရောဂါတမျိုးတည်းကြောင့်မဟုတ်ဘဲ ရေဝပ်ခြင်းလိုမျိုး ရာသီဥတုနှင့် အပင်ဇီဝကမ္မ သဟဇာတ မညီမျှမှုတို့ ပူးတွဲ ကျရောက်ခြင်းဖြစ်သဖြင့် ဘက်ပေါင်းစုံကာကွယ်နည်းဖြင့် ဖြေရှင်းနိုင်ကြစေရန် ရည်ရွယ်၍ တင်ပြရခြင်းဖြစ်ပါတယ်။

စေတနာများစွာဖြင့်...

ဒို့ဦးလေး

ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ဟုထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...