ပိုတက်စီယမ်(ပိုတက်ရှ်) ဘယ်ကရလို့ ဘယ်လိုထုတ်(၁)

ပိုတက်စီယမ် (K) ဆိုတာ လက်တင်ဘာသာစကား [kalium] ကနေ ဆင်းသက်လာပြီး အယ်လကာလီ [alkali]ဆိုပြီး အဓိပ္ပာယ်သက်ရောက်ပါတယ်။ ငန်တဲ့ဂုဏ်သတ္တိရှိပါတယ်။ အင်္ဂလိပ်အမည် ပိုတက်ရှ်ဆိုတဲ့ စကားလုံးကတော့ ပိုတက်စီယမ်ဆားအမျိုးမျိုးကို ထုတ်ယူတဲ့ နည်းလမ်းကို ရည်ညွှန်းပါတယ်။

ရှေးတုန်းကတော့ ထင်းကို မီးရှို့ပြီးရလာတဲ့ပြာကို ရေဖျော်ကာ အိုးထဲထည့်ပြီး အပူပေး၊ အငွေ့ပျံစေတဲ့နည်းနဲ့ ပိုတက်စီယံ အရင်းအမြစ်ကို ရရှိကြတယ်လို့ဆိုပါတယ်။

၁၈၀၇ ခုနှစ်မှာ Sir Humphry Davy ဆိုသူက ပိုတက်စီယမ်ဓာတ်ပါဝင်တဲ့ ဓာတ်ပေါင်းကို လျှပ်စစ်သုံးဖြိုခွဲခြင်း (electrolysis) ဖြစ်စဉ်နဲ့ ဖြတ်တောက်လိုက်တဲ့အခါ တောက်ပတဲ့ငွေရောင်ပိုတက်ဆီယမ်ကို ပထမဆုံး တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။ အဲ့ဒီ ငွေရောင်ပိုတက်စီယမ်လေးဟာ လေနဲ့ထိတွေ့လိုက်တဲ့အခါ ဓာတ်ပြုပြီး အောက်ဆိုဒ်အဖြစ် ပြောင်းလဲသွားကာ မီးခိုးရောင်ပြောင်းသွားပါတယ်။

ပိုတက်စီယမ်ဓာတ်ဟာ စိုက်ပျိုးပင်တွေ၊ လူ၊ တိရစ္ဆာန်တွေရဲ့ အာဟာရအတွက် အရေးပါသလို အခြားထုတ်ကုန်တွေမှာလည်း တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် အသုံးပြုနေကြပါတယ်။

ပိုတက်စီယမ်အရင်းအမြစ်တွေ ဘယ်ကရလဲ…

စီးပွားဖြစ်အသုံးပြုနေတဲ့ ပိုတက်ရှ်အနည်တွေ အားလုံးဟာ တိမ်‌ကောနေတဲ့ ရှေးပင်လယ်တွေ (Ancient seas)၊ ဆားငန်ကန်တွေ၊ ဆားငန်ရည်တွေ(brines)၊ မြေအောက်မှာရှိတဲ့ အနည်ကျသတ္တုရိုင်းတွေကနေ ထုတ်လုပ်ရရှိပါတယ်။

အနည်ကျသတ္တုရိုင်းအများစုဟာ မြေအောက်အနက်( ပေ ၃၀၀၀ကျော်)မှာ ရှိတာကြောင့် အပေါ်ယံမျက်နှာပြင်ကနေ တူးဖော်လို့ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် ဥမင်လိုဏ်ခေါင်းတွေပြုလုပ်ပြီး တူးဖော်တာ(Shaft mining)၊ အခြားဖျော်ရည်ပစ္စည်းတွေ အသုံးပြုပြီး ရရှိလာတဲ့ ပိုတက်အရည်ထုတ်လုပ်ယူတာ(Solution mining) စတဲ့နည်းစနစ်တို့နဲ့ စီးပွားဖြစ် ထုတ်လုပ်နေကြပါတယ်။

နောက် ပင်လယ်သေတွေ၊ ဆားငန်ကန်တွေကနေတော့ အငွေ့ပျံနည်းနဲ့ ထုတ်လုပ်ကြပါတယ်။ ယခုမျက်မှောက်ချိန်မှာဆိုရင် ကမ္ဘာတစ်ဝန်း တစ်နှစ်မှာ တန်ပေါင်း သန်း ၃၀ ကျော် ထုတ်လုပ်နေပါတယ်။

ပုံ - တွေ့ရများသည့် ပိုတက်စီယမ်ဓာတ်ပါဝင်သော သတ္တုများ

ပိုတက်စီယမ်ဆာလဖိတ်ကို mineral langbeinite ကနေ ထုတ်လုပ်နိုင်ပြီး ပိုတက်စီယမ်ကလိုရိုက်ကိုတော့ ဆာလဖြူရစ်အက်စစ်နဲ့ အပူချိန်မြင့်မြင့်မှာ ဓာတ်ပြုပြီး ထုတ်လုပ်နိုင်ပါတယ်။ မဂ္ဂနီဆီယမ်ဆားကို ပိုတက်စီယမ်ဆာလဖိတ်နဲ့ ပေါင်းပြီးလည်း ပိုတက်စီယမ်-မဂ္ဂနီဆီယမ်အခဲကွန်ပေါင်းအဖြစ် ထုတ်လုပ်အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။

ထုတ်လုပ်ရရှိတဲ့ အရွယ်အစားအလိုက် စံသတ်မှတ်ပြီး အခဲ၊ အမှုန့်၊ အရည်ဖျော်အနေနဲ့ ပုံစံမျိုးစုံ ဖြန့်ဖြူးနေကြပါတယ်။ အခဲကိုတော့ နိုက်ထရိုဂျင်၊ ဖော့စဖောရပ်တို့နဲ့ရောစပ်ပြီး အပင်က လိုအပ်တဲ့ အာဟာရတွေကို တစ်ပြိုင်နက်ရရှိအောင် ကွန်ပေါင်းအနေနဲ့ ပြုပြင်ထုတ်လုပ်ရောင်းချနေတာကို အပြင်မှာ တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် တွေ့ရပါတယ်။

ပုံ - ပိုတက်စီယမ် ထုတ်လုပ်မှု ဖြစ်စဉ်

ပုံ - နိုက်ထရိုဂျင်၊ဖော့စဖောရပ်၊ ပိုတက်စီယမ် ထုတ်လုပ်မှုဖြစ်စဉ်

အပိုင်း (၂) မှာတော့ ' ပိုတက်စီယမ်ကို ဘယ်နိုင်ငံတွေကနေ အများဆုံးထုတ်နေသလဲ' ' မြေသြဇာတွေမှာ ပိုတက်စီယမ် ပါဝင်ကြောင်း ဘယ်လိုသိနိုင်မလဲ' 'အော်ဂဲနစ်ပိုတက်စီယမ်အရင်းအမြစ်တွေက ဘာတွေလဲ' ' စိုက်ပျိုးရေးမှာ ဘယ်လိုအသုံးပြုသလဲ' 'အပင်တွေက ဘယ်လိုရယူအသုံးပြုကြလဲ' ဆိုတာတွေကို ဆက်လက်ဖော်ပြပေးသွားပါမယ်။

ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ဟုထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...