ကြီးထွားလာနေတဲ့ကမ္ဘာ့တိရစ္ဆာန်ကျန်းမာရေးဈေးကွက်နှင့် ကမ္ဘာတလွှား စိတ်ဝင်စားဖွယ် မွေးမြူရေးသတင်းများ

၂၀၂၃ ခုနှစ် နှစ်ဆန်းကနေ စတင်ပြီး ကမ္ဘာတလွှား စိတ်ဝင်စားဖွယ် မွေးမြူရေးသတင်းများကို အပတ်စဉ် တနင်္လာနေ့တိုင်း တင်ပြလာရာမှာ ဒီတစ်ပတ်မှာတော့ မွေးမြူရေးကဏ္ဍအတွက် မူဝါဒပိုင်းမှာ ကြိုတင်စဉ်းစားစရာ ရရှိလာစေမယ့် စိတ်ဝင်စားစရာ သတင်းသုံးပုဒ်ကို စုစည်းတင်ပြပေးလိုက်ပါတယ်။

ဆင်းရဲတဲ့တိုင်းပြည်တွေနဲ့ မွေးမြူရေးရဲ့ ကောင်းကျိုးဆိုးပြစ်

ဘယ်အရာကိစ္စမဆို အကောင်းနဲ့အဆိုးဟာ ဒွန်တွဲနေတတ်တာ သဘာဝတစ်ခုပါပဲ။ မွေးမြူရေးလုပ် ငန်းဆိုတာလည်း ကောင်းကျိုးဆိုးပြစ်တွေ ယှဉ်တွဲနေတဲ့ သက်မွေးဝမ်းကြောင်းလုပ်ငန်းတစ်ခုပါ။ ဘယ်လို အကောင်း၊ အဆိုးတွေ ရှိနေသလဲဆိုတာကို သုံးသပ်နိုင်ဖို့ သုတေသီတွေဟာ ဝင်ငွေနည်းနဲ့ ဝင်ငွေအလယ်အလတ်ရှိတဲ့ နိုင်ငံတွေက ကလေးသူငယ်တွေနဲ့ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ ကျန်းမာရေး၊ ရှင် သန်နှုန်းနဲ့ အာဟာရပြည့်ဝမှုတွေနဲ့ မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းတွေကြားက ဆက်စပ်မှုကို လေ့လာသုတေ သန ပြုခဲ့ကြပါတယ်။

ရလဒ်က စိတ်ဝင်စားစရာပါ။ မွေးမြူရေးလုပ်ကိုင်ခြင်းအားဖြင့် ဆင်းရဲတဲ့နိုင်ငံတွေရဲ့ အာဟာရပြည့်ဝစွာ စားသုံးနိုင်မှုကို အထောက်အကူအများကြီး ပြုစေပေမဲ့ တစ်ဖက်မှာလည်း ရောဂါကူးစက်မှုဆိုတဲ့ဆိုးကျိုးကို မွေးမြူရေးမလုပ်ကိုင်တာထက် ပိုပြီး ခံစားရတာကို တွေ့ရှိရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

သုတေသီတွေက electronic database ၁၂ ခုကနေ ရရှိခဲ့တဲ့ အချက်အလက်တွေရယ်၊ ၁၉၉၁ ခုနှစ်ကနေ ၂၀၂၀ ခုနှစ်အထိ နှစ်ပေါင်း ၃၀ အကြား ထွက်ရှိခဲ့တဲ့ သုတေသနစာတမ်းတွေက အချက် အလက်တွေရယ်ကို စုပေါင်းပြီး ခြုံငုံသုံးသပ်ခဲ့ကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။ သုံးသပ်ချက် ရလဒ်တွေကို Nutrition Research Review ဂျာနယ်မှာ တင်ပြခဲ့ကြပါတယ်။

“တိရစ္ဆာန်တွေမွေးမြူထားခြင်းဟာ ခန္ဓာကိုယ်ကြီးထွားကြံ့ခိုင်မှုနဲ့ ဆက်စပ်မှုရှိနေသလို၊ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ အာဟာရဓာတ်ရရှိနိုင်မှုနဲ့လည်း တိုက်ရိုက်ဆက်စပ်နေတယ်” ဆိုတာကို အနှစ် ၃၀ အတွင်းက သုတေသန စာတမ်းတွေမှာ အထင်အရှားတွေ့ရှိခဲ့ကြရပါတယ်။ လေ့လာခဲ့ကြတဲ့ သုတေသန စာတမ်း ၅ စောင်တိုင်းမှာ အ နည်းဆုံး ၂ စောင်ဟာ အဲဒီအချက်ကို မီးမောင်းထိုးဖော်ပြနေတာကို တွေ့ရှိခဲ့ကြရပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ သုတေသီတွေ လေ့လာခဲ့တဲ့ အနှစ် ၃၀ ကာလအတွင်းက သုတေသနစာတမ်းတွေထဲက ကူးစက်ရောဂါဖြစ်ပွားမှု၊ သေဆုံးမှုတွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ စာတမ်းတွေကို ရွေးချယ်လေ့လာကြည့်တဲ့အခါ စာတမ်း ၅ ခုမှာ ၄ ခု က “ကူးစက်ရောဂါတွေဟာ တိရစ္ဆာန်တွေထံကနေစတင်ပြီး လူကို ရေ၊ အစားအသောက်၊ အင်းဆက်ပိုးမွှားတွေကနေတဆင့် ကူးစက်ရောက်ရှိလာကြတယ်” ဆိုတဲ့အချက်ကို ဖော်ပြနေကြောင်း တွေ့ရှိရပြန်ပါတယ်။

ဒါကြောင့် မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းတွေနဲ့ လူတွေရဲ့ လူမှုစီးပွားဘဝတွေ၊ အာဟာရတွေကို ဖြည့်ဆည်းပေးနေတဲ့ တပြိုင်နက်တည်းမှာ တိရစ္ဆာန်ကနေ လူကို ကူးစက်လာနိုင်တဲ့ ရောဂါတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး တစ်စုတည်းသောကျန်းမာရေး (One Health) ဆိုတဲ့ ချဉ်းကပ်မှုနဲ့ ကြိုတင်ကာကွယ်မှုတွေ ဆောင်ရွက်ဖို့ မူဝါဒချမှတ်သူတွေမှာ တာဝန်ရှိတယ်လို့ သုတေသီတွေက ထောက်ပြပါတယ်။

ဒီသတင်းကိုတော့ International Livestock Research Institute ကို ကိုးကားပြီး၊ Medical Xpress မှာ ဇန်နဝါရီလ ၁၈ ရက်က ဖော်ပြခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ မွေးမြူသူတွေကိုယ်တိုင် သတိပြုမိနိုင်ဖို့နဲ့ တာဝန်ယူထားသူတွေ အမှန်တကယ် တာဝန်ယူနိုင်စေဖို့ ရည်ရွယ်ပြီး စိတ်ဝင်စားဖွယ်သတင်းတစ်ပုဒ်အဖြစ် တင်ဆက်လိုက်ရပါတယ်။

အင်ဒိုနီးရှားရဲ့ မွေးမြူရေးကဏ္ဍမှာ အတားအဆီးဖြစ်လာနေတဲ့ အရေပြားအကျိတ်နာရောဂါ

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံရဲ့ မွေးမြူရေးကဏ္ဍမှာ ခွာနာလျှာနာရောဂါ (FMD) နဲ့ အရေပြားအကျိတ်နာရောဂါ (LSD) တွေ ဖြစ်တယ်လို့ အင်ဒိုနီးရှား စိုက်ပျိုးရေးဌာနက ထုတ်ပြန်ပြောဆိုလိုက်ပါတယ်။

ခွာနာလျှာနာရောဂါ အထိုက်အလျောက်ကင်းစင်ခဲ့တဲ့ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံမှာ ၂၀၂၂ ခုနှစ်က အနောက် ဂျာဗား ပြည်နယ်အတွင်း ခွာနာလျှာနာရောဂါ အကြီးအကျယ် ဖြစ်ပွားခဲ့ပါတယ်။ ကျွဲ၊ နွား၊ သိုး၊ ဆိတ် ကောင်ရေ ထောင်နဲ့ချီပြီး ရောဂါကူးစက်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါဟာ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံရဲ့ မွေးမြူရေးအတွက် အတော်လေး စိုးရိမ်စရာဖြစ်ခဲ့တာပါ။ အခုတော့ ရောဂါကို ကောင်းကောင်း ထိန်းချုပ်လာနိုင်ပြီ ဖြစ်ပါတယ်။

ခွာနာလျှာနာရောဂါနဲ့အတူ နောက်ထပ်ဒုက္ခပေးလာနေတဲ့ ရောဂါကတော့ အ‌ရေပြားအကျိတ်နာရောဂါလို့ ခေါ်တဲ့ Lumpy skin disease (LSD) ဖြစ်ပါတယ်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ Yogyakarta ပြည်နယ်ထဲက Sleman ခရိုင်အတွင်းမှာ ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် အရေပြားအကျိတ်ရောဂါ ကာကွယ်ဆေးကို စတင်ထိုးနှံနေပြီ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီလို ကာကွယ်ဆေးစတင်ထိုးနှံတဲ့အခမ်းအနားကို အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ မွေးမြူရေးနှင့် တိရစ္ဆာန်ကျန်းမာရေးဦးစီးဌာန အတွင်းဝန်တက်ရောက်ခဲ့ပြီး ခရိုင်အာဏာပိုင်တွေထံကို နွားအကောင် ၁၃၀၀ စာ ကာကွယ်ဆေးတွေ လွှဲပြောင်းပေးခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီ ခရိုင်ထဲမှာ အ‌ရေပြားအကျိတ်နာရောဂါကို ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၂ ရက်မှာ စတင်တွေ့ရှိခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ရောဂါစတင်တွေ့ရှိပြီး တစ်လအကြာမှာ ထိရောက်တဲ့ ကာကွယ်ဆေးထိုးနှံမှုလုပ်ငန်းတွေ စတင်နိုင်ခဲ့တာကတော့ ချီးကျူးစရာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ မွေးမြူရေးနှင့် တိရစ္ဆာန်ကျန်းမာရေးဦးစီးဌာန ကတော့ ၂၀၂၃ ခုနှစ်အတွင်းမှာ ကျွဲ၊ နွား အားလုံးကို လွှမ်းခြုံကာကွယ်နိုင်တဲ့ ခွာနာလျှာနာရောဂါနဲ့ အရေပြားအကျိတ်နာရောဂါကာကွယ်ဆေးထိုးနှံမှုအစီအစဉ်တွေကို အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ဖို့ မျှော်မှန်းထားတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း အရေပြားအကျိတ်နာရောဂါ စတင်ဖြစ်ပွားလာနေတာ နှစ်နဲ့ချီ ကြာမြင့်လာနေပြီ ဖြစ်ပါတယ်။ စစ်ကိုင်းတိုင်းအထက်ပိုင်းမှာ စတင်တွေ့ရှိခဲ့တဲ့ အဲဒီရောဂါဟာ တဖြည်းဖြည်းနဲ့ မြန်မာပြည်အနှံ့ကို ပျံ့နှံ့ကူးစက်လာနေတာကို တွေ့နေရပါတယ်။ ထိရောက်တဲ့ကာကွယ်ဆေးနဲ့ ကြိုတင်ကာကွယ်နိုင်ပါလျက်နဲ့ တစ်နိုင်ငံလုံး အကာအကွယ်မဲ့ ရောဂါကူးစက်ခံရမယ်ဆိုရင်တော့ စိတ်မချမ်းသာစရာပါပဲ။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံရဲ့ နမူနာကို အတုယူပြီး ထိရောက်တဲ့ တုံ့ပြန်မှုတစ်ခုခုတော့ ဆောင်ရွက်သင့်ပြီ ဖြစ်ကြောင်း သတိပြုနိင်စေဖို့ Antara သတင်းဌာနရဲ့ သတင်းကို စိတ်ဝင်စားဖွယ်သတင်းတစ်ပုဒ်အဖြစ် ပြန်လည်တင်ဆက်ပေးလိုက်ပါတယ်။

ကြီးထွားလာနေတဲ့ ကမ္ဘာ့တိရစ္ဆာန်ကျန်းမာရေးဈေးကွက်

မွေးမြူရေးတိရစ္ဆာန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးနဲ့ပတ်သက်တဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေဟာ ၂၀၂၂ ခုနှစ်အတွင်း အရှိန်အဟုန်နဲ့ ကြီးမားလာခဲ့တယ်လို့ သုတေသနတွေက ဆိုပါတယ်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ်က တစ်ကမ္ဘာလုံးအတိုင်းအတာနဲ့ အမေရိကန်ဒေါ် လာ ၁၆.၉၇ ဘီလီယံ တန်ဖိုးရှိတဲ့ အဲဒီလုပ်ငန်းကဏ္ဍကြီးဟာ ၂၀၂၂ ခုနှစ်မှာတော့ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၈.၅၂ ဘီလီ ယံ အထိ ကြီးမားလာတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ဒါဟာ တစ်နှစ်တာကာလအတွင်း ၉.၁ ရာခိုင်နှုန်း ကြီးထွားလာတာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

၂၀၂၆ ခုနှစ်အ‌ရောက်မှာ ကြက်ကာကွယ်ဆေးထုတ်လုပ်ရေး တစ်ခုတည်းကတင် ၂၃.၈၃ ဘီလီယံ ရှိလာလိမ့်မယ်လို့လည်း ခန့်မှန်းထားပြန်ပါတယ်။ ဒါဟာ လာမဲ့ ၃ - ၄ နှစ်အတွင်း ဖြစ်ထွန်းလာမဲ့ မွေးမြူရေးကဏ္ဍရဲ့ ကြီးထွားဖွံ့ဖြိုးမှုအနေအထားကို ထင်ဟပ်ပြနေတာပါ။

ပိုပြီးစိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းတာကတော့ ၂၀၂၁ ခုနှစ်က မွေးမြူရေးတိရစ္ဆာန်ကျန်းမာရေးကဏ္ဍအတွက် အကြီးမားဆုံးဈေးကွက်ဟာ မြောက်အမေရိကဒေသ ဖြစ်ခဲ့ပေမဲ့၂၀၂၆ အထိ ခန့်မှန်းချက်မှာတော့ အလျင်မြန်ဆုံး ကြီးထွားလာမယ့် ဈေးကွက်ဟာ အာရှ-ပစိဖိတ်ဒေသ ဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ အချက်ပါပဲ။

ဒီအချက်အလက်တွေကိုတော့ ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာမှာ ထွက်ရှိလာတဲ့ Farm Animal Healthcare Global Market Report 2022: Ukraine-Russia War Impact အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြထားတာဖြစ်ပါတယ်။

အဲဒီ ကိန်းဂဏန်းခန့်မှန်းချက်တွေအရ မြန်မာပါဝင်တဲ့ အာရှ - ပစိဖိတ်ဒေသအတွင်းမှာ မွေးမြူရေးကဏ္ဍဟာ အရှိန်အဟုန်နဲ့ ကြီးထွားဖွံ့ဖြိုးလာဖို့ ရှိသလို၊ ယှဉ်ပြိုင်မှုတွေက ပိုမိုမြင့်မားလာမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ မိမိတို့နိုင်ငံက ဘယ်လိုအနေအထားနဲ့ ယှဉ်ပြိုင်ပွဲထဲမှာ ပါဝင်လာမလဲဆိုတာ ကြိုတင်တွေးဆနိုင်ဖို့ စိတ်ဝင်စားဖွယ်သတင်းတစ်ပုဒ်အဖြစ် တင်ဆက်လိုက်ရပါတယ်။

ဒေါက်တာသက်ခိုင် စုစည်းတင်ပြသည်။

ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ဟုထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...