Bloat in Cattle (လေပွခြင်း)

လေပွခြင်း ဆိုသည်မှာ နွား၏ rumen (ပထမအစာအိမ်) နှင့် reticulum (ဒုတိယအစာအိမ်) ထဲတွင် ဂက်စ်များ ပြန်မထုတ်နိုင်သောအခါ ပုံမှန်ထက်စုလာပြီး ၀မ်းဗိုက်ပိုင်း ဖောင်းကားလာခြင်းဖြစ်သည်။ နွား၊ သိုး၊ ဆိတ်များတွင် အဖြစ်များသည်။

?လေပွခြင်း ၂ မျိုး ရှိပါသည်။

( ၁) Frothy bloat or Pasture bloat or Primary ruminal tampany

(၂) Free gas bloat or Gassy bloat or Secondary ruminal tampany

?(၁) Frothy bloat (အမြှုပ်များနှင့် လေပွခြင်း)

- တွေ့ရများပြီး အထူးသဖြင့် ချေဖျက်ရလွယ်ကူပြီး လျှင်မြန်စွာအချဉ်ပေါက်နိုင်သော အသားဓာတ်မြင့်သည့် အစာများ အလွန်အကျွံစားမိသောအခါ ဖြစ်တတ်သည်။

- ဥပမာ ပဲမျိုးနွယ်ပင် စားကျက်များတွင် လွှတ်ကျောင်းသောနွားများနှင့် မိုးဦးကျကဲ့သို့သော ကာလများတွင် ပြောင်းနု မြက်နုများကို လွန်ကဲစွာစားမိသောအခါတွင် တွေ့ရတတ်သည်။

- ထို့ပြင် အစာနုပမာဏ မြင့်မားစွာကျွေးသောနွားများနှင့် အသားတိုးနွားများတွင်လည်း ဖြစ်ပွားနိုင်ပါသည်။

- Frothy bloat (အမြှုပ်များနှင့် လေပွခြင်း) ဖြစ်ပွားလျှင် သေးငယ်သော ဂက်စ်ပူဖောင်း များ ၊ ingesta များမှ ပုံမှန်လေချဉ်တက်မှုကို ပိတ်ဆို့ပြီး ဂက်စ်များစုမိပြီး နောက်ဆုံးတွင် အစာအိမ်ရွေ့လျှားမှုနှင့် ကြွက်သားညှစ်အား လုံး၀မရှိတော့သည်အထိ ဖြစ်လာနိုင်သည်။

- နောက်ဆုံးတွင် ပြည့်နေသောအစာအိမ်မှ နှလုံးနှင့် အဆုတ်ကို ဖိမိခြင်း၊ အစာအိမ်မှ အဆိပ်တို့ကို စုပ်ယူမိခြင်းတို့ကြောင့် သေဆုံးသည်အထိဖြစ်နိုင်သည်။

?(၂) Free gas bloat (ဂက်စ်များနှင့် လေပွခြင်း)

- တွေ့ရနည်းပြီး တစ်ကောင်ချင်းစီအလိုက် ဖြစ်ပွားတတ်သည်။

- Free gas bloat (ဂက်စ်များနှင့် လေပွခြင်း) သည် ပုံမှန်လေတက်ခြင်းဖြစ်စဉ်ကို အနှောက်အယှက်ပေး‌သော အစာရေမျိုပိတ်ဆို့ခြင်း (ဥပမာ-အာလူး ကဲ့သို့သော အသီးများနှင့် အခြားအရာများ မတော်တဆမြိုချမိခြင်း ) နှင့် အခြားရောဂါအ‌ခြေအနေများ၏ နောက်ဆက်တွဲအနေနှင့် ဖြစ်ပွားတတ်သည် (ဥပမာ-မေးခိုင်ရောဂါ ၊ Acidosis ၊ အစာအိမ်ပြည့်ကြပ်ခြင်း ၊ နို့ရှိန်ဖျား )။

?ရောဂါလက္ခဏာများ

-ဘယ်ဘက်၀မ်းဗိုက်ပိုင်း သိသာစွာဖောင်းကားနေခြင်း

-တခါတရံ ၀မ်းဗိုက်ပိုင်းတစ်ခုလုံး ဖောင်းကား နေခြင်း

- ခြေဖြင့် ‌မြေကြီးကို မကြာခဏပေါက်ခြင်း

- ၀မ်းဗိုက်ပိုင်းကို မကြာခဏလှည့်ကြည့်ခြင်း

- ခြေဖြင့် ၀မ်းဗိုက်ကိုကန်ခြင်း

- နာကျင်ခြင်း၊ မသက်မသာဖြစ်ခြင်း၊ အော်ခြင်း

- အသက်ရှုကျပ်ခြင်း (ပါးစပ်ဖြင့် အသက်ရှုခြင်း၊ သွားရေများကျခြင်း ၊ လျှာထွက်နေခြင်း )

- လည်ဆန့်နေခြင်း

- ဆီး ၊ ၀မ်း အနည်းငယ် မကြာခဏသွားခြင်း

- ဆီး၀မ်းသွားနည်းခြင်း၊ တခါတရံ လုံး၀ချုပ်သွားခြင်း

- လဲကျပြီး ‌‌ခြေလက် ယက်ကန်ယက်ကန်ဖြစ်ခြင်း

- ၀မ်းဗိုက် အဆမတန်ဖောင်းပြီး လဲကျသေဆုံးခြင်း

?အစာအိမ် ပြည့်ဖောင်းမှုကို အမြင်ဖြင့် သိနိုင်သည်။ ထို့အပြင် rectum (အစာဟောင်းအိမ်) မှ နှိုက်၍လည်း သိနိုင်သည်။

?အသက်အန္တရာယ်ရှိသော အခြေအနေများတွင် stomach Tube (အစာအိမ်ပျွန်)သုံး၍ လေထုတ်ခြင်း

- အသီးအရွက်ဆီများနှင့် anti-bloat agent များတိုက်ကျွေးခြင်း

- လေထွက်စေရန် လျှာကို အသွင်းအထုတ်လုပ်‌ပေးခြင်း

- ကိုယ်လက်လုပ်ရှားမှုရှိစေရန် လမ်းလျှောက်စေခြင်း

- Trocar နှင့် cannula အသုံးပြု၍လေထုတ်ခြင်း - Cannula သုံးပြီး ဂက်စ်များအတော်အသင့်ထွက်သွားပါက cannula မှ တဆင့် antiforming agent( အသီးအရွက်ဆီ ၊သတ္ထုဆီ -ဖယောင်းဆီ ) များခြင်း

- တိရစ္ဆာန်သည် လဲနေပြီး အစာရေမျိုပိတ်ဆို့သည့် အ‌ခြေအနေတွင် Emergency Surgery (အရေးပေါ်ခွဲစိတ်)လုပ်ရန် လိုအပ်ပါသည်။

?အရေးကြီးသော အချက်မှာ ရောဂါဖြစ်ပွားနေစဉ် အစာဖြတ်ထားပြီး အခြေအနေပေါ်မူတည်၍ ဖြည်းဖြည်းချင်း ပြန်ကျွေးသင့်ပါသည်။

?ကြိုတင်ကာကွယ်ခြင်း

ပဲမျိုးနွယ်ပင်များ၊ မြက်နုများ ပမာဏများများကျွေးသောအခါ သတိထားသင့်သည်။ လိုအပ်ပါက မြက်‌‌ခြောက်အနည်းငယ်နှင့် ရောနှောကျွေးသင့်သည်။ အစာနုပမာဏကို တိုးမြင့်ကျွေးသောအခါ တဖြည်းဖြည်း အချိန်ယူပြီးတိုးသင့်သည်။

MDEP

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...