ချစ်သက်လက်ဆောင်အဖြစ် ဇီးကွက်မလေးကို ကြွက်ဖမ်းပေးလေ့ရှိတဲ့ မုဆိုး "ဇီးကွက်"

“မျက်လုံးပြူးတယ်။ ကြည့်လိုက်ရင် အမြဲတမ်း ငိုက်နေတဲ့ ပုံစံနဲ့။ နေ့ဘက်အိပ်ပြီး ညဘက်မှ ကျက်စားကြတယ်။ မြန်မာလူမျိုးတွေက ငွေဝင်စေတဲ့ လာဘ်ကောင်လို့ သတ်မှတ်ထားကြတယ်”

ဘာကောင်ကို ပြေးမြင်မိကြပါသလဲ။ မှန်ပါတယ်။ ဇီးကွက်လေးတွေအကြောင်း ပြောနေတာပါ။

အော်သံကို အစွဲပြုပြီး ဇီးကွက်လို့ ခေါ်ကြတဲ့ ဒီကောင်လေးတွေကို အန္တာတိကတိုက်နဲ့ ဝေးလံခေါင်ဖျားတဲ့ ကျွန်းတွေကလွဲလို့ ကန္တာရကနေ အာတိတ်ရေခဲပြင်အထိ ကမ္ဘာ့နေရာ အနှံ့အပြားမှာ တွေ့ရပါတယ်။ ကြီးမားလုံးဝန်းတဲ့ မျက်လုံးတွေ ရှိပြီးတော့ ချွန်ထက်တဲ့ လက်သည်း၊ ကောက်ချိတ်ချိတ် နှုတ်သီးနဲ့ ချစ်စရာကောင်းတဲ့ မျက်နှာ ပိုင်ဆိုင်ထားကြပါတယ်။ ဇီးကွက်မျိုးကွဲပေါင်း ၂၅၀ ဝန်းကျင် ရှိပြီးတော့ မြန်မာပြည်မှာတော့ မျိုးစိတ်ပေါင်း ၂၅မျိုးခန့် ကျက်စားလျက်ရှိပါတယ်။ ဒီထဲကမှ ထင်ရှားတဲ့ ဇီးကွက်နွယ်ဝင်တွေကို ပြောရရင် ဇီးကွက်၊ ဒီးဒုတ်၊ မြီးဝန်၊ ခင်ပုပ် စတာတွေအပြင် နိမိတ်မကောင်းတဲ့ ငှက်ဆိုးဆိုပြီး မတရားစွပ်စွဲခံနေရတဲ့ လင်ကောင်ပိုးငှက်ဟာလဲ လာဘ်ကောင်ရွှေဇီးကွက်နွယ်ဝင်လေးတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

မြေအောင်းဇီးကွက်(burrowing owl)လို နေ့ဘက် အစာရှာတဲ့ ခြွင်းချက် မျိုးစိတ်အနည်းငယ် ရှိပေမဲ့ ဇီးကွက်တွေရဲ့ အဓိက ဝိသေသလက္ခဏာကို ပြောရရင် နေ့ဘက်မှာ အိပ်စက် အနားယူပြီးတော့ ညဘက်မှာ ကျင်လည်ကျက်စားကြတာပါ။ ဘာကြောင့် ဒီလိုဖြစ်ရတာလဲ ဆိုရင်တော့ မျိုးရိုးဗီဇ ဆင့်ကဲပြောင်းလဲခြင်းအရ ဖြစ်တည်လာတဲ့ ဇီးကွက်တွေရဲ့ ရုပ်ခန္ဓာဖွဲ့စည်းပုံဟာ ညဖက်မှာ အမဲလိုက်ဖို့ ပိုပြီး သင့်တော်တဲ့ (nocturnal predator) အမျိုးအစားဖြစ်နေလို့ပါ။

သူတို့ရဲ့ မျက်လုံးတွေဟာ အလင်းရောင် နည်းနည်းပဲ ရှိတဲ့ အချိန်မှာ ပိုပြီး အလုပ်လုပ်ကြပါတယ်။ မျက်လုံးတွေဟာ မလှုပ်ရှားနိုင်တဲ့ အသေဖြစ်ပေမဲ့ သူတို့ရဲ့ ခေါင်းကတော့ ၂၇၀ ဒီဂရီထိ လှည့်နိုင်ပါတယ်။ မှိန်ပျပျ လရောင်၊ ကြယ်ရောင်အောက်မှာ သားကောင်တွေကို ကောင်းကောင်းမြင်နိုင်ပြီးတော့ နားကလဲ တော်တော်ပါးပါတယ်။ မျက်လုံးနဲ့ မမြင်ရင်တောင်မှ အသံကြားရုံနဲ့ သားကောင် ဘယ်နေရာမှာရှိလဲ ဆိုတာကို အတိအကျ သိနိုင်ပါတယ်။ သူတို့ရဲ့တောင်ပံတွေဟာဆိုရင်လဲ နူးညံ့တဲ့ အမွှေးတွေနဲ့ ဖုံးအုပ်ထားပြီး အသံမကြားရအောင် ပျံသန်းနိုင်ပါတယ်။ သားကောင်ကို အသံလုံလုံနဲ့ ချဉ်းကပ်ပြီး ချွန်ထက်တဲ့ လက်သည်းတွေနဲ့ တချက်ထဲ လက်စသိမ်းတတ်တဲ့ လုပ်ကြံရေးသမားကောင်း (assassin) တွေလို့ ဆိုရင်လဲ မမှားပါဘူး။ ဒီလိုအားသာချက်တွေအပြင် ညဘက်မှာ အမဲလိုက်တာက သိမ်းငှက်၊ စွန် စတဲ့ နေ့ဘက် အမဲလိုက်တဲ့ကောင်တွေနဲ့ အစာကို ယှဉ်လုစရာမလိုတော့တဲ့အတွက် ပိုပြီး အဆင်ပြေပါတယ်။

ဇီးကွက်အများစုဟာ သစ်ခေါင်းတွေနဲ့ တခြား ငှက်တွေ စွန့်ပစ်သွားတဲ့ အသိုက်ဟောင်းတွေမှာ နေလေ့ရှိကြပါတယ်။ သူတို့ရဲ့ အဓိကအစာက ကြွက်ဖြစ်ပြီးတော့ ဇီးကွက်တကောင်ဟာ တနှစ်ကို ကြွက်အကောင်ရေ ၃၀၀ ကနေ ၇၀၀ အထိ သတ်ဖြတ်စားသောက်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ တခြားသော ငှက်တွေ၊ ငါး၊ အင်းဆက်တွေနဲ့ သမင်ပေါက် မြေခွေးပေါက်လေးတွေထိ စားကြပါတယ်။ သူတို့စားသောက်ပုံကတော့ အကောင်လိုက်မြိုချပြီး အစာမခြေနိုင်တဲ့ အမွှေးတွေ အရိုးတွေကို အလုံးလေးတွေ (Pellets) အဖြစ် ပြန်အန်ထုတ်တာပါ။

မျိုးပွားပုံ အကြောင်းပြောရရင် ဇီးကွက်တွေက ဆောင်းနှောင်းပိုင်းနဲ့ နွေဦးမှာ မိတ်လိုက်လေ့ရှိကြပါတယ်။ မျိုးစိတ်အများစုဟာ တလင်တမယားစနစ်(Monogamy) ကို ကျင့်သုံးကြပြီးတော့ မိတ်လိုက်ရာသီအတွင်း အဖိုတကောင်က အမတကောင်နဲ့သာ မိတ်လိုက်လေ့ရှိကြပါတယ်။ ဒီထဲမှာ တချို့သော ဇီးကွက်စုံတွဲဆိုရင် ရာသက်ပန်အထိ လက်တွဲသွားကြပါတယ်။

ဆက်ပြောရရင် မိတ်လိုက်ချိန်မှာ ဇီးကွက်ဖိုတွေ အမကို ချဉ်းကပ်တဲ့ပုံက ချစ်စရာကောင်းသလို စိတ်ဝင်စားစရာလဲ ကောင်းပါတယ်။ ပထမဆုံးအနေနဲ့ ဇီးကွက်ဖိုက အမတွေကို ဆွဲဆောင်ဖို့ ကျယ်လောင် ရှည်လျားပြီး ရှုပ်ထွေးတဲ့ အော်မြည်သံပေးပါတယ်။ ဒီအသံတွေက သူတို့ရဲ့ ခွန်အား၊ ကျန်းမာမှုနဲ့ နယ်မြေကာကွယ်နိုင်စွမ်းကို ကိုယ်စားပြုပါတယ်။ ဇီးကွက်မတွေဟာ အဖိုတွေရဲ့ အသံကို အကဲဖြတ်ပြီးတော့ နှစ်သက်သဘောကျရင် အသံပြန်ပေးပါတယ်။ ဒီလိုအမသံရရင် အဖိုတွေက ဆက်ကြိုးစားပါတယ်။ ကြွက်ဖမ်းပြီးတော့ ဇီးကွက်မဆီကို လက်ဆောင်ယူလာပေးပါတယ်။ ဒီလက်ဆောင်က ဇီးကွက်ဖိုရဲ့ အမဲလိုက်နိုင်စွမ်းနဲ့ ပေါက်ပွားလာမဲ့ မျိုးဆက်အတွက် အစာရှာဖွေပေးနိုင်စွမ်းကို ပြသခြင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဇီးကွက်မက လက်ဆောင်ကို လက်ခံလိုက်တယ်ဆိုရင် အဖိုကို စိတ်ဝင်စားကြောင်း ပြန်ပြတာပါ။ ဒါတွေတင် မပြီးသေးပါဘူး။ ဇီးကွက်ဖိုက ရင်ဘတ်ကိုကော့ အမွှေးတွေကို ဖွပြီး သန်မာကြောင်းပြပါတယ်။ တချို့မျိုးစိတ်(ဥပမာ- လင်ကောင်ပိုး) တွေမှာဆိုရင် လေဟုန်စီးပြတာ၊ လေပေါ်ကနေ ဇောက်ထိုးဆင်းတာ၊ ကွေ့ဝိုက်ပျံသန်းတာစတဲ့ လေကြောင်းပြကွက်(Aerial display)တွေ အထိလုပ်ပြပြီး မျက်နှာလုပ်ကြပါတယ် (ချစ်မိသွားရင် ဇီးကွက်တွေလဲ အကောင်းမနေရပါဘူး- ဤကား စကားချပ်)။ ဒီလိုအဆင့်တွေ ပြီးဆုံးသွားတဲ့အခါမှာတော့ ဇီးကွက်မနဲ့ နောင်ပေါက်ဖွားလာမဲ့ ဇီးကွက်ငယ်လေးတွေကို အောင်မြင်စွာ လုပ်ကျွေးစောင့်ရှောက်ခွင့်ရရှိသွားပါတယ်။ အတွဲဖြစ်သွားတဲ့ ဇီးကွက်တွေဟာ အချင်းချင်း အမွှေးအတောင်တွေကို နှုတ်သီးနဲ့ ညင်ညင်သာသာ သပ်ပေးပြီး သန့်ရှင်းရေးလုပ်ပေးကြပါတယ်။ သစ်ကိုင်းတခုထဲမှာ ပူးပူးကပ်ကပ်နားတာ၊ အပြန်အလှန် နူးညံ့တဲ့ အော်မြည်သံ ပေးတာ စတာတွေကို ပြုလုပ်ကြပါတယ်။ နှစ်တွေအကြာကြီးကနေ ရာသက်ပန်အထိ တူတူရှိကြပြီးတော့ မျိုးဆက်တွေကို အတူတကွ စောင့်ရှောက်ကြပါတယ်။

အချုပ်အနေနဲ့ ပြောရရင် ဇီးကွက်တွေက ဂေဟစနစ်အတွက်လဲ အရေးကြီးတဲ့ ကဏ္ဍကနေ ပါဝင်နေပါတယ်။ ဒီကောင်လေးတွေက ကျနော်တို့ တောင်သူဦးကြီးတွေအတွက် အဖော်မွန်ဆိုလဲ မမှားပါဘူး။ အပေါ်မှာ ပြောခဲ့တဲ့အတိုင်း ဇီးကွက်တကောင်ဟာ ကျနော်တို့ရဲ့ သီးနှံတွေကို ကိုက်ဖြတ်ဖျက်စီးမဲ့ ကြွက်အကောင်ရေ ၇၀၀ လောက်ထိကို သတ်ဖြတ်ပေးပါတယ်။ ဒါက သီးနှံတွေ မဆုံးရှုံးအောင် ကာကွယ်ပေးနိုင်တဲ့အပြင် ရောဂါဖြန့်ဖြူးသူတွေ ဖြစ်တဲ့ ကြွက်အကောင်ရေကိုလဲ ထိန်းချုပ်ပေးတဲ့အတွက် လူထုကျန်းမာရေးအတွက်ပါ အကျိုးပြုပေးခြင်းလဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလို အဖက်ဖက်ကနေ အကျိုးပြုပေးတာတွေကြောင့်လဲ သစ်တော့ဦးစီးဌာနက ထုတ်ပြန်ထားတဲ့ တောရိုင်းတိရိစ္ဆာန်ကာကွယ်ရေးစာရင်းမှာ မြန်မာပြည်အနှံ့ ကျက်စားနေတဲ့ ဇီးကွက် ၂၅မျိုးလုံးကို ထည့်သွင်းထားပါတယ်။ ဇီးကွက်အကြောင်းကတော့ ဒီလောက်ပါပဲ။ အားလုံးပဲ ဘေးကင်း၊ လုံခြုံကြပါစေခင်ဗျာ။

ကိုးကား

Wikipedia

National Geographic

Wild Wing Group (https://www.facebook.com/profile.php?id=100064810986327)

Jim. (2023, August 14). The intricate dance: Understanding owl mating rituals. Birds and Wetlands. https://birdsandwetlands.com/owl-mating/

ဆောင်းပါးရှင်ဆရာမှ အစိမ်းရောင်လမ်းဆော့ဝဲသို့ ပေးပို့ထားသော အစိမ်းရောင်လမ်း၏ မူပိုင်ဆောင်းပါးဖြစ်သဖြင့် ဆောင်းပါးများ၊ သတင်းများ ကူးယူဖော်ပြလိုပါက “အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်ဟု” ထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...