စပါးယူဖရာရောဂါနှင့် ကာကွယ်နှိမ်နင်းနည်းများ

စပါးယူဖရာရောဂါသည် Ditylenchus angustus ဟုခေါ်သော စပါးပင်စည်နီမတုတ်ကြောင့်ဖြစ်ပြီး အထွက်နှုန်းများစွာလျော့နည်းစေသော ရောဂါတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ ဂိုဒါဗာရီမြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသရှိ ဆည်ရေသွင်းစိုက်သည့်လယ်ကွက်များတွင် တွေ့ရသည်။ စပါးရိတ်သိမ်းပြီး (၃) လအကြာထိ အသက်ရှင် လျှက်ရှိသည့် နီမတုတ်များကို စပါးစေ့အတွင်းမှတွေ့ရသည်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရ်ှနိုင်ငံတွင် ဤရောဂါကြောင့် မိုးစိုက်လယ်တွင် ၄၉.၁% နှင့် ရေသွင်းစိုက်လယ်တွင် ၄၂.၄% အထွက်နှုန်း ဆုံးရှုံးမှုရှိကြောင်း သိရသည်။

ဖြစ်ပွားသည့်နေရာနှင့် ဖြစ်ပွားသည့်အကြောင်းရင်း

စပါးယူဖရာရောဂါသည် တောင်နှင့်အရှေ့တောင်အာရှဒေသရှိ နိုင်ငံများဖြစ်သော ဖိလစ်ပိုင်၊ ထိုင်း၊ မြန်မာ၊ မလေးရှား၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံတို့တွင် အများအပြားကျရောက်သည်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံတွင် ရေနက်စပါးခင်းများ၌ ဤရောဂါဆိုးရွားပြင်းထန်စွာကျရောက်ကြောင်းသိရသည်။ မြန်မာနိုင်ငံမြစ်ဝကျွန်းပေါ် ဒေသရှိ မြောင်းမြ၊ ဝါးခယ်မ၊ အိမ်မဲ၊ လပွတ္တာတို့တွင် စပါးခင်းများ၌ ယူဖရာရောဂါ ဆိုးဆိုးဝါးဝါးကျရောက် တတ်သည်။

ဤရောဂါကို ရေနက်စပါးစိုက်ခင်းများတွင် အများဆုံးတွေ့ရလေ့ရှိသော်လည်း ရေသွင်းစိုက်နှင့် မိုးအားကိုးစိုက်သည့်စပါးခင်းများ၌လည်းတွေ့ရသည်။ ရောဂါဖြစ်ကြောင်းနီမတုတ်သည် စပါးတစ်ရာသီ အတွင်းသားဆက် သုံးကြိမ်ပွားများနိုင်ကြောင်းသိရသည်။ ဤနီမတုတ်သည် သီးနှံရာသီကြားကာလတွင် စပါးစေ့များ၊ ရိုးပြတ်များ၊ ပင်ကြွင်းပင်ကျန်အစိတ်အပိုင်းများနှင့် မြေကြီးထဲတွင်ရစ်ခွေ၍ ခိုအောင်းနေထိုင် အသက်ရှင်နိုင်သည်။ ရောဂါကျစပါးလမိုင်းပင်များသည်လည်း နောက်နှစ်စိုက်ပျိုး ရာသီအတွက် ရောဂါမျိုး မူရင်းအစများဖြစ်နိုင်သည်။ နီမတုတ်များသည်ခြောက်သွေ့ဒါဏ်ကို ၆-လ အထိ ခံနိုင်သော်လည်း ထို့ထက် ပိုကြာပါက ရှင်သန်မှုလျော့နည်းလာသည်။ စပါးခင်းတွင်ရေရှိချိန်၌ နီမတုတ်များသွက်လက်လှုပ်ရှားလာသည်။ ပထမဦးစွာနီမတုတ်များသည် အစေ့မှထွက်ပြူစအညှောက်၏ ထိပ်မှထိုးဖေါက်ဝင်ရောက်ပြီး တစ်ရှူးအသစ်များ ကိုစားသောက်၍ ပွားများကာ အပင်ကြီးလာသည်နှင့်အမျှ အပေါ်ပိုင်းသို့ရွေ့လျားသွားသည်။

ရောဂါအမျိုးအမည်ခွဲခြားဖေါ်ထုတ်ခြင်း / လက်ခံပင်ပြလက္ခဏာ

ယူဖရာရောဂါဖြစ်စေသော နီမတုတ်များသည် လက်ခံတစ်ရှူး၏အပြင်၌သာ ဝင်ရောက်စားသောက် သော ပြင်ပကပ်ပါးများဖြစ်သည်။

ပျိုးပင်ငယ်လေးများပေါ်တွင်ရောဂါကျရောက်လျှင် သေးငယ်သောအဖြူစက်များကိုအရွက်များပေါ်တွင် တွေ့ရပြီး အစိမ်းနှင့်အဖြူရောင်မညီပြောက်ကြားသဏ္ဍန်တွေ့ရသည်။ ရောဂါပြင်းထန်ပါက ပျိုးပင်များခြောက် ပြီးသေသွားသည်။

အပင်ကြီးများပေါ်တွင်လည်း ရောင်မညီပြောက်ကြားလက္ခဏာကိုတွေ့နိုင်သည်။ အထူးသဖြင့် စပါးပင် ၏ အတွင်းဆုံးလိပ်နေသောအညွန့်နု၌တွေ့ရသည်။ အညွန့်များဖြူလာပြီးမကြာမီ ဝက်အူရစ်ပုံတွန့်လိမ် ကောက်ကွေးလာသည်။ အနှံထွက်ချိန်တွင်ဖြစ်ပါက သိသာထင်ရှားသောလက္ခဏာ အဆင့်(၃) မျိုးတွေ့ရ သည်။

(က) အနှံများရွက်ဖုံးအတွင်းမှ လုံးဝထွက်လာခြင်းမရှိပဲ အရွက်ဖြင့်ဖုံးအုပ်ထားကာ ငှက်ပျောဖူးပုံ၊ လွန်းပုံစသည်ဖြင့်တွေ့ရသည်။ ၎င်းကို "ဖူးရောင် ယူဖရာ" ဟုခါ်သည်။

(ခ) ဖူးယောင်နေသောရွက်ဖုံးအတွင်းမှ အနှံတစ်စိတ်တစ်ပိုင်းထွက်လာသော်လည်း အဆန်များအောင် မြင်မှုမရှိပေ။ ၎င်းကို "ကြား ယူဖရာ" ဟုခေါ်သည်။

(ဂ) အနှံသည်ရွက်ဖုံးအတွင်းမှထွက်ပေါ်လာပြီး အပေါ်ပိုင်းရှိအဆန်များမအောင်ပဲ အောက်ပိုင်းမှ အဆန်များသာအောင်တတ်သည်။ အနှံအပေါ်ပိုင်းတွန့်လိမ်ကောက်ကွေးနေတတ်သည်။ ၎င်းကို "ပတ်ကား (သို့မဟုတ်) ရင့်မှည့်ယူဖရာ" ဟုခေါ်သည်။

စပါးပင်ပန်းပွင့်ချိန်နှင့် အနှံထွက်ချိန်များတွင် နီမတုတ်များကို ပင်စည်အဆစ်များ၏အထက်တွင် လည်းကောင်း၊ စပါးပန်းပွင့်ရိုးတန်နှင့် အခွံများအတွင်း၌လည်းကောင်းတွေ့ရသည်။ ရောဂါပြင်းထန်ပါက နောက်ပိုင်းတွင် အပင်များဖြူခြောက်လာပြီး အနှံများလည်းမအောင်သဖြင့် ရိတ်သိမ်း၍မရတော့သည့် တံဇဉ်လွတ် အနေအထားမျိုးရောက်ရှိသွားပြီး ၁၀၀% နီးပါးဆုံးရှုံးမှုဖြစ်ပေါ်စေသည်။

ယူဖရာရောဂါကျနေသည့် စပါးပင် (ဓာတ်ပုံ - အောင်ကိုဝင်း)

ရောဂါ၏ အရေးကြီးမှု

စပါးယူဖရာရောဂါရောဂါကြောင့် စပါးနှံများဆိုးဆိုးဝါးဝါးပျက်စီးသဖြင့် စပါးအထွက်နှုန်းကျဆင်းမှု သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် ၁၅%၊ ထိုင်းနိုင်ငံတွင် ၂၀ မှ ၉၀%၊ ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတွင် ၅၀ မှ ၁၀၀%၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံတွင် ၄၀ မှ ၉၀% အထိရှိ ကြောင်းမှတ်တမ်းများအရ သိရသည်။

ကာကွယ်နှိမ်နင်းနည်းများ

(၁) ခံနိုင်ရည်ရှိသောစပါးမျိုးများရွေးချယ်စိုက်ပျိုးရမည်။

(၂) ဤရောဂါကို သီးနှံ အလှည့်ကျစိုက်ခြင်းဖြင့် ကာကွယ်နှိမ်နင်းနိုင်သည်။

(၃) အော်ဂဲနစ်မြေပြုပြင်ပစ္စည်းများထည့်ပေးလျှင်လည်း ရောဂါကျရောက်မှုလျော့နည်းနိုင်သည်။

(၄) စပါးရိုးပြတ်များ၊ လယ်ကွက်ဘေးရှိပေါင်းမြက်ပင်များတွင် တစ်ရာသီနှင့်တစ်ရာသီကြား ခိုအောင်းနေနိုင်သဖြင့် ၎င်းတို့ကိုမီးရှို့ဖျက်ဆီးရမည်။

(၅) ပင်လယ်ဒီရေဝင်လျှင် အခြားလယ်ကွက်များသို့ကူးစက်စေနိုင်သဖြင့် လယ်ကန်သင်းများ၊ တာတမံ များဖို့ပေးရမည်။

(၆) ကာဘိုဖြူရမ်ကို နီမတုတ်ရောဂါကျ စပါးခင်းထဲထည့်သွင်းပေးလျှင်လည်း ဤရောဂါကိုနှိမ်နင်းနိုင်သည်။

(၇) ဖျူရေဒန် ၅-ဂျီ ကို တစ်ဟက်တာလျှင် အစွမ်းရှိပစ္စည်း ၁ကီလိုဂရမ်နှုန်းဖြင့် ရောဂါကျပျိုးပင်များကို ကွင်းထဲ သို့ရွှေ့မစိုက်မီ ရက်-၂၀ ကြိုတင်ပြီးပျိုးခင်းတွင်ထည့်ပေးလျှင် ရောဂါကိုများစွာလျော့နည်းသွား စေသည်။

(၈) အခဲလေးများသဏ္ဍန်ရှိ နီမာတုတ်သတ်ဆေးများဖြစ်သော ဆန်ဖျူရန် ၅-ဂျီ၊ အက်ဖျူရန် ၅-ဂျီ နှင့်ဖေါ်ဝါ ဖျူရန် ၅-ဂျီ တို့သည် ယူဖရာရောဂါကိုနှိမ်နင်းနိုင်ပြီး ပင်ပွားများပျက်စီးမှုကိုများစွာလျော့နည်းစေကာ ရောဂါကင်းသည့်အနှံဦးရေများစွာတိုးလာစေသည်။ ဤဆေး(၃)မျိုးဖြင့် ကာကွယ်နှိမ်နင်းခြင်းကြောင့် စပါးအတွက်ကုန်ကျ စရိတ်ကာမိကြောင်းသိရသည်။

ဒေါက်တာခင်နှင်းယု

ကျမ်းကိုးစာရင်း

· S. Khanam, A. M. Akanda, M. A. Ali, T. Kyndt, and G. Gheysen. (2016). "Identification of Bangladeshi rice varieties resistant to ufra disease caused by the nematode Ditylenchus angustus." Crop Protection. Volume 79, January 2016, pages 162-169.

· Latif M. A, U. M. Wali, M. Y. Rafii, M. Tajul. (2011). "Ditylenchus angustus with nematicides and resistance". African journal of microbiology research, 5(13): July 2011

· "အပင်နီမတုတ်ရောဂါများ" သင်တန်းပို့ချစာစဉ်။ အပင်ရောဂါဗေဒဋ္ဌာန၊ ရေဆင်းစိုက်ပျိုးရေး တက္ကသိုလ်၊

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...