ဇီဝမျိုးစုံ မျိုးကွဲများကို ဘာကြောင့် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်သင့်တာလဲ...

နှစ်စဉ် မတ်လ(၃)ရက်နေ့တိုင်းကို ကမ္ဘာ့တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်နေ့ (World Wildlife Day) အဖြစ် သတ်မှတ်ထား ပါသည်။ သို့သော် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်(wildlife)ဆိုသည့်အဓိပ္ပာယ်သည် အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်မဟုတ်သော တိရစ္ဆာန် များကို ဆိုလိုသည်သာမက အပင်၊ မှိုမျိုးစုံနှင့် microorganisms များလည်း ပါဝင်သေးသည့်အတွက် ကမ္ဘာ့ တောရိုင်းသက်ရှိများနေ့ဟုဆိုပါက ပိုမှန်နိုင်မည်ထင်ပါသည်။

သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာကိစ္စရပ်များတွင် ပတ်ဝန်းကျင်ညစ်ညမ်းမှုများထိန်းချုပ်ခြင်းက အရေးကြီးရုံသာမက Biodiversity and Ecosystem ဟုခေါ်သည့် ဇီဝမျိုးစုံ မျိုးကွဲထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ခြင်း ကဏ္ဍများကလည်း အရေး ပါလွန်းလှသည်။ မိမိတို့နိုင်ငံလိုမျိုး ဇီဝမျိုးစုံမျိုးကွဲများ နည်းလမ်းပေါင်းစုံဖြင့် ဆုံးရှုံးနေရသည့်နိုင်ငံမျိုး ဆိုလျှင် တော့ Wildlife များ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေးမှာ ပိုလို့ ပိုလို့ပင် အရေးပါလွန်းနေပါသည်။

ကမ္ဘာ့တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်နေ့ဖြစ်ပေါ်လာပုံ

၂၀၁၃ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာ(၂၀)ရက်တွင် ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံက စတင်ပြီး ကမ္ဘာ့တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် များနှင့် သစ်ပင်ပန်းမန်တို့ကို ဂုဏ်ပြုရန်နှင့် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်သင့်ကြောင်း အသိပညာပေးမျှဝေနိုင်ရန် ရည်ရွယ်ပြီး မတ်လ (၃)ရက်ကို ကမ္ဘာ့တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်များနေ့အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့ကြခြင်း ဖြစ်သည်။

မတ်လ(၃)ရက်ကို သတ်မှတ်ရသည့် အကြောင်းအရင်းမှာ နိုင်ငံတကာတရားမဝင် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်များ ကုန်သွယ်မှုပပျောက်ရေးအတွက် အရေးပါလှသည့် မျိုးဆက်ပျက်သုဥ်းလုဆဲ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်နှင့် သစ်ပင် ပန်းမန်များ နိုင်ငံတကာကုန်သွယ်မှုဆိုင်ရာကွန်ဗင်းရှင်း(Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora-CITES)ကို ၁၉၇၃ ခုနှစ်တွင် စတင်အကောင်အထည်ဖော်သည့်နေ့ကို ရွေးချယ်ပြီး သတ်မှတ်ခဲ့ကြခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ အဆိုပါကွန်ဗင်းရှင်းမှာ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်များနှင့် အပင်မျိုးစိတ် များ၏ ရှင်သန်မှုကိုခြိမ်းခြောက်မှုမရှိရေး သေချာစေရန် နိုင်ငံတကာအစိုးရများအကြား သဘောတူညီချက်တစ်ခု ဖြစ်သည်။ လက်ရှိအချိန်တွင် CITES အနေဖြင့် တိရစ္ဆာန်နှင့် အပင်မျိုးစိတ်ပေါင်း ၃၇၀၀၀ ကျော်ကို အမျိုးမျိုးသော အကာအကွယ်ပေးထားသည်။

CITES ၏ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးကို ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်နေ့တွင် ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်ရန် ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံက ဖိတ်ခေါ်ခဲ့ကြောင်း မှတ်သားရဖူးပါသည်။ ၂၀၁၃ ခုနှစ်၊ မတ်လ(၃)ရက်မှ (၄)ရက်အထိ ဘန်ကောက်မြို့တွင် ကျင်းပခဲ့သော (၁၆)ကြိမ်မြောက် CITES ၏ CoP16 တွင် ကမ္ဘာ့ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်နေ့ကို CITES က ဆွေးနွေးခဲ့ပြီး ရရှိလာသောရလဒ်များကို ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေ ညီလာခံသို့ လွှဲပြောင်းပေးအပ်ခဲ့ကာ “World Wildlife Day”ကို ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂအပြင် အခြား နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းများနှင့် ပူးပေါင်း၍ CITES က ကူညီပံ့ပိုးကာ နှစ်စဥ်ပြုလုပ်လျက်ရှိပါသည်။ ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံအားလုံးမှာလည်း နှစ်စဥ်ဂုဏ်ပြုကျင်းပလျက်ရှိပါသည်။

ယခု ၂၀၂၃ ခုနှစ်အတွက် ကမ္ဘာ့တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်နေ့ဆောင်ပုဒ်ကတော့ ”Partnerships for Wildlife Conservation” ဖြစ်ပြီး မြန်မာလိုအဓိပ္ပာယ်ပြန်ရသော် “တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်အတွက် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကြ” ဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။ ယခုနှစ် World Wildlife Day ၏ထူးခြားချက်ကတော့ United Nations နှင့် CITES တို့၏ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု နှစ်(၅၀)ပြည့်နှစ်လည်း ဖြစ်နေခြင်း ဖြစ်ပါသည်။

ဘာကြောင့်တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်နေ့က အရေးကြီးတာလဲ

ကမ္ဘာ့တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်နေ့သည် ယနေ့ ကျွန်ုပ်တို့နှင့်အတူရှိနေသည့် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်များနှင့် ရေနေသတ္တဝါ များ၏ ထူးထူးခြားခြားကွဲပြားမှုများကို သတိပြုမိစေပြီး ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်နိုင်ရန်အတွက်ရည်ရွယ်သည့် အရေးကြီးသောနိုင်ငံတကာ အထိမ်းအမှတ်နေ့ ဖြစ်သည်။

မျိုးသုဥ်းလုနီးပါးမျိုးစိတ်များ အန္တရာယ်တိုးပွားများပြားလာသည်နှင့်အမျှ အနာဂတ်မျိုးဆက်လူငယ်များအတွက် ဆက်လက်ပံ့ပိုးပေးနိုင်ရန်နှင့် ကျွန်ုပ်တို့ကမ္ဘာကြီးအား ကျွန်ုပ်တို့ မည်ကဲ့သို့ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်နိုင်ပုံကို လူသား တို့အား အသိပညာပေးရန်ရည်ရွယ်၍ ကျင်းပရခြင်းဖြစ်ပါသည်။

ဥပမာအားဖြင့် ကမ္ဘာပေါ်တွင် မျိုးသုဥ်းပျောက်ကွယ်လုနီးပါး တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်မျိုးစိတ်(၄၁၄၁၅)ရှိကြောင်း IUCN Red list တွင် ဖော်ပြထားပြီး ဖော်ပြပါစာရင်းများထဲမှ မျိုးစိတ်ပေါင်း (၁၆၃၀၆) ခုကတော့ မကြာခင် မျိုးသုဥ်းမည့်အန္တရာယ်နှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်ဟု ဆိုပါသည်။ Sunda ကျား၊ ဆူမားတျားဆင်၊ ဆူမားတျားကြံ့၊ အာဖရိကဆင်၊ Vaquita နှင့် Saola တို့သည် မျိုးသုဥ်းမည့်အန္တရာယ်များနှင့် ရင်ဆိုင်နေရပါသည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင်လည်း နာမည်ကြီးဧရာဝတီလင်းပိုင်မျိုးစိတ်သည် မျိုးသုဥ်းမည့်စာရင်းထဲတွင် ပါနေပါသည်။ မြစ်ဝှမ်း(၃)ခုတွင် ရေချိုဧရာဝတီလင်းပိုင်ကောင်ရေ ၂၅၀ အောက်သာ ကျန်ရှိတော့ကြောင်း တွေ့ရှိရသည်။ မဲခေါင်မြစ်ဝှမ်းအတွင်း လင်းပိုင်အကောင်ရေသည် ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် အကောင်ရေ ၂၀၀ ခန့်မှ ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် ၁၂၇ ကောင်၊ ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ၉၃ ကောင်၊ ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ်တွင် ၈၅ ကောင်နှင့် ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် အကောင် ၈၀ သို့ ကျဆင်းသွားခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် စစ်တမ်းများအရဆိုလျှင်တော့ နောက်ဆုံးခန့်မှန်းချက် အနေဖြင့် ဧရာဝတီလင်းပိုင်အကောင်ရေ ၈၉ ကောင်သာကျန်ရှိတော့ပြီး မြန်မာနိုင်ငံတွင်တော့ ၅၉ ကောင်မှ ၇၂ ကောင်ကြားသာကျန်ရှိတော့ကြောင်း ခန့်မှန်းထားကြပါသည်။

၄င်းတို့ကို ခြိမ်းခြောက်နေသည့် အကြောင်းအရင်းများထဲတွင် မှားယွင်းဖမ်းမိခြင်းနှင့် ရှော့ခ်တိုက်ငါးဖမ်းခြင်းတို့ မှာ အဓိကဖြစ်လိမ့်မည်ဟု သုံးသပ်ထားကြပါသည်။

ဘာကြောင့် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်တွေကို ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ဖို့ လိုအပ်သလဲ

တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်ထိန်းသိမ်းရေး(Preservation)ဆိုသည်မှာ တိရစ္ဆာန်များ၊ အပင်များနှင့် ၄င်းတို့၏နေထိုင်ရာများ ကို ထိန်းသိမ်းကာကွယ်ခြင်းဖြစ်သည်။ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်များကို ထိန်းသိမ်းခြင်းဖြင့် အနာဂတ်မျိုးဆက်သစ် များသည် ကျွန်ုပ်တို့၏သဘာဝတရားကြီးနှင့် ကမ္ဘာမြေပေါ်တွင်နေထိုင်သော တန်ဖိုးရှိမျိုးစိတ်များကို စောင့် ရှောက်ခံစားနိုင်စေရန် လိုအပ်သောလုပ်ဆောင်မှုမျိုးဖြစ်ပါသည်။

တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်နှင့် ဇီဝမျိုးစုံမျိုးကွဲအရင်းအမြစ်များသည် လူသားတို့၏ အခြေခံလိုအပ်ချက်များဖြစ်သည့် အစားအစာ၊ လောင်စာဆီ၊ ဆေးဝါး၊ အိမ်ရာများနှင့် အဝတ်အထည်များအထိ ဖြည့်ဆည်းပေးလျက်ရှိပြီး သန်းပေါင်းများစွာသော လူသားများ၏ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းနှင့် စီးပွားရေးအခွင့် အလမ်းများ၏ အရင်း အမြစ်အဖြစ် သဘာဝကို မှီခိုအားထားနေကြရသည်။

ထို့ကြောင့် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိ နိုင်ငံတိုင်းတွင် နိုင်ငံအဆင့်နှင့် ဒေသအဆင့်အလိုက် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် မျိုးစိတ် များနှင့်ဂေဟစနစ်များထိန်းသိမ်းရေးအပေါ် အာရုံစိုက်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန် မရှိမဖြစ်လိုအပ်လှပေသည်။

Ref;(1)ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးဦးစီးဌာနမှ ပို့ချသော အချက်အလက်များ။

(2)United Nations,Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, River Dolphins.org.

(3)World Wildlife Fund (WWF).

ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ကို ထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...