မှိုဆိပ်များသည် လူနှင့်တိရစ္ဆာန်များအပေါ် ဆိုးဝါးသည့် ကျန်းမာရေးထိခိုက်မှုများ ဖြစ်ပေါ်စေ တတ်ရာ ၄င်းတို့ကို တားဆီးထိန်းချုပ်ရန် အလွန်အရေးကြီးပါသည်။ ထိုသို့ မှိုဆိပ်တားဆီးထိန်းချုပ် ရေးကို လုပ်ဆောင်ရာတွင် အဓိကကျသည့် စိန်ခေါ်မှု ၃ ရပ် ရှိနေပါသည်။
(၁) မှိုဆိပ်များကို ရှာဖွေစမ်းသပ်ရန် ခက်ခဲခြင်း
- မှိုဆိပ်များကို သာမန်မျက်စိဖြင့် လုံးဝမမြင်နိုင်ပါ။
- အစားအစာတစ်ခုတွင် မှိုဆိပ်ပါဝင်နေသော်လည်း အရသာပြောင်းလဲမှုမရှိသဖြင့် အလွယ် တကူ သိရှိရန် ပိုမိုခက်ခဲစေပါသည်။
- မှိုဆိပ်များကို ရှာဖွေစမ်းသပ်ခြင်းမပြုမိဘဲ မှိုဆိပ်ပါဝင်နေသည့်အစားအစာများကို လူနှင့် တိရစ္ဆာန်များက စားသောက်သည့်အခါ အသက်အန္တရာယ်ရှိသည်အထိ ပြင်းထန်သော ကျန်းမာရေးပြဿနာများ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ပါသည်။
- မှိုဆိပ်ပမာဏအနည်းငယ်ကို စားသုံးမိရုံမျှဖြင့် ကြီးမားသည့် ကျန်းမာရေးပြဿနာများကို ရင်ဆိုင်ရနိုင်ပါသည်။ (မှိုဆိပ်အား တိုင်းတာသည့်ယူနစ်များနှင့်ပတ်သက်၍ အောက်တွင် သီးသန့်ရှင်းလင်းဖော်ပြထားပါသည်။)
(၂) မှိုဆိပ်များကို တားဆီးရန် ခက်ခဲခြင်း
- မှိုဆိပ်များ၏ ဓာတုဖွဲ့စည်းပုံမှာ အလွန်တည်ငြိမ်ပြီး အခြားဓာတုဖွဲ့စည်းပုံတစ်ခုခုသို့ ပြောင်းလဲမှု အလွန်နည်းပါးပါသည်။ ထို့ကြောင့် မှိုဆိပ်သည် အာနိသင်မပျက်ပြယ်ဘဲ မှိုဆိပ်အဖြစ် အမြဲတမ်း နီးပါး တည်ရှိနေနိုင်ပါသည်။
- မှိုဆိပ်များသည် အပူဒဏ်ကို ခံနိုင်ရည်ရှိပါသည်။ ထို့ကြောင့် အဏုဇီဝပိုးမွှားများကို ဖျက်ဆီးနိုင်သည့် အပူချိန်ဖြင့်ထိတွေ့သည့်တိုင် အဆိပ်အတောက်ဖြစ်နိုင်မှုအာနိသင်မှာ ပျက်ပြယ်မသွားနိုင်ပါ။ (မှိုဆိပ်များ၏ အပူဒဏ်ခံနိုင်မှုနှင့် ပတ်သက်၍ အောက်တွင် သီးခြားဖော်ပြထားပါသည်။)
- မှိုတားဆေး၊ မှိုသတ်ဆေးများ (Fungicides) ကို အသုံးပြုသည့်တိုင် ၄င်းဆေးဝါးများသည် မှို ပေါက်ပွားမှုကိုသာ ရပ်တန့်နိုင်ပြီး ယင်းမတိုင်မီက ထုတ်လုပ်ပြီးသား မှိုဆိပ်များကို ချေဖျက်နိုင် စွမ်းမရှိပါ။
(၃) စမ်းသပ်စစ်ဆေးမှုမခံရဘဲ လွတ်ထွက်သွားသည့် မှိုဆိပ်များရှိနေခြင်း
- မှိုများသည် ကောက်ပဲသီးနှံများအတွင်း နေရာတချို့တွင် အစုလိုက်ကွက်၍ ပေါက်ပွားရှင်သန်ကာ မှိုဆိပ်များ ထုတ်နေတတ်ကြပါသည်။ ၎င်းနေရာများကို “hot-spots” ဟု ခေါ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ပမာဏအမြောက်အများ စုပုံထားသည့် ကောက်ပဲသီးနှံများထဲမှ နမူနာအနည်းငယ်မျှကို ရယူကာ မှိုဆိပ်ပါဝင်ခြင်း ရှိမရှိ ဓာတ်ခွဲခန်းတွင် စမ်းသပ်စစ်ဆေးခြင်းမှာ ပြည့်စုံလုံလောက်မှု မရှိနိုင်ပါ။
- မှိုပေါက်ပွားနေသည့်နေရာကို ချန်လှပ်၍ နမူနာပစ္စည်း ရယူမိပါက မှိုဆိပ်ရှိနေပါလျက် မှိုဆိပ်ကို ရှာမတွေ့သည့် အခြေအနေဖြစ်နိုင်ပါသည်။ အထူးသဖြင့် နမူနာရယူသည့် နည်းစနစ် မှားယွင်းပါက ရလဒ်ကို ပိုမို၍ မှားယွင်းစေမည်ဖြစ်ပါသည်။
- အချို့မှိုဆိပ်များသည် အပင်ကထုတ်လုပ်သည့် ဓာတုဓာတ်ပေါင်းများနှင့် ပေါင်းစပ်နေခြင်းကြောင့် ဓာတ်ခွဲခန်းတွင် စမ်းသပ်၍ အဖြေမပေါ်တတ်သည်ကို သတိပြုရပါမည်။ မှိုဆိပ်များသည် glycosides ၊ glucuronides ၊ fatty acid esters နှင့် proteins ကဲ့သို့သော မော်လီကျူများနှင့် တွဲဆက်နေကြရာ၊ သမရိုးကျဓာတ်ခွဲစမ်းသပ်စက်များက ၄င်းတို့ကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်နိုင်ခြင်း မရှိပါ။
- DON-3 glycoside ကဲ့သို့ မျက်နှာဖုံးတပ်ထားသည့် မှိုဆိပ်ကို ဓာတ်ခွဲခန်းက မဖော်ထုတ်လိုက်နိုင်သည့်အခါ၊ အစားအစာများထဲတွင် ၄င်းတို့ ပါဝင်သွားပြီး အစာလမ်းကြောင်းထဲသို့ ရောက်သည့် အခါ DON အဖြစ် ပြန်လည်၍ အသက်ဝင်လာမည် ဖြစ်ပါသည်။ ထိုအခါ လူနှင့် တိရစ္ဆာန်များ အတွက် မှိုဆိပ်သင့်သည့် အန္တရာယ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပါသည်။
မှိုဆိပ်ကို တိုင်းတာသည့်ယူနစ်
- အစားအစာတွင် မှိုဆိပ်ပါဝင်မှု ပမာဏ နည်းသည်၊ များသည်ကို တိုင်းတာဖော်ပြရာတွင် ppb ဟူ သည့် ယူနစ်ကို အသုံးပြုဖော်ပြကြပါသည်။ ppb ၏ အရှည်မှာ Parts per billion ဖြစ်ပါသည်။ အစာအပုံ သန်းတစ်ထောင်တွင် မှိုဆိပ် မည်မျှပါဝင်သည်ဆိုသည်ကို ဖော်ပြသည့်ယူနစ် ဖြစ်ပါသည်။
- ဥပမာ - ဓာတ်ခွဲခန်းတွင်စမ်းသပ်သည့် ပြောင်းနမူနာတွင် မှိုဆိပ် “၄ ppb” ပါဝင်သည်ဆိုပါစို့။ အဓိပ္ပာယ်မှာ ပြောင်းပိဿာချိန် သန်းတစ်ထောင်တွင် မှိုဆိပ် လေးပိဿာပါဝင်သည်ဟု ဆိုလိုခြင်း ဖြစ်ပါသည်။
- နောက်ထပ် ဥပမာတစ်ခုအနေဖြင့် ဓာတ်ခွဲခန်းတွင် စမ်းသပ်သည့် ဆန်နမူနာတွင် မှိုဆိပ် ၁ ppb ပါဝင်သည်ဆိုပါစို့။ အဓိပ္ပာယ်မှာ ဆန်အိတ်ပေါင်း ၂၀၀၀၀ တွင် မှိုဆိပ်ပမာဏ ဆန်စေ့ ၆၄ စေ့စာ ပါဝင်နေခြင်း ဖြစ်ပါသည်။
မှိုဆိပ်များ၏ အပူဒဏ်ခံနိုင်ရည်
- မှိုဆိပ်များသည် အပူဒဏ်ကို ခံနိုင်ရည် အလွန်မြင့်မားပါသည်။ အစားအသောက်များကို ချက်ပြုတ် ခြင်းဖြင့် အစားအသောက်ထဲတွင် ပါဝင်သည့် မှိုများကို ဖျက်ဆီးပစ်နိုင်သည့်တိုင် မှိုဆိပ်များကိုမူ အကုန်အစင် ဖျက်စီးပစ်နိုင်ခြင်း မရှိပါ။
- စမ်းသပ်လေ့လာမှုများအရ ပုံမှန်ချက်ပြုတ်မှုများတွင် အများဆုံးအသုံးပြုသည့် အပူချိန် ၁၀၀ - ၂၁၀ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ်တွင် မိနစ် ၆၀ အောက် ချက်ပြုတ်ခြင်းဖြင့် မှိုဆိပ်များကို အနည်းငယ်လျော့ကျစေ သော်လည်း ကုန်စင်အောင် ဖယ်ရှားနိုင်ခြင်း မရှိကြောင်း တွေ့ရှိရသည်။ ရေဖြင့်ပြုတ်ခြင်း (boil-ing) ၊ ထမင်းပေါင်းအိုးဖြင့် ပေါင်းခြင်း (rice cooking) တို့ပြုလုပ်ပြီးနောက် ချက်ပြုတ်သည့် အစားအစာ (ဥပမာ ဆန်) ထဲတွင် မှိုဆိပ် ၅၀ - ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့် ကျန်ရှိနေကြောင်းနှင့် ပြုတ်သည့် ရေထဲတွင် မှိုဆိပ် ၁၀ - ၁၅ ရာခိုင်နှုန်း ရှိနေကြောင်း တွေ့ရှိရသည်။ ဆီပူနှင့် ကြော်ချက်သည့်အခါတွင်လည်း အလားတူရလဒ်ကိုသာ ရရှိနိုင်သည်။
အောက်ပါဇယားတွင် မတူညီသော အစားအစာများအား ချက်ပြုတ်ကြော်လှော်ခြင်းဖြင့် ယင်း အစားအစာများတွင် ပါဝင်သည့် မှိုဆိပ်များအား လျော့ချနိုင်မည့် အခြေအနေကို ဖော်ပြထားပါသည်။
မှိုဆိပ်သည် လူနှင့်တိရစ္ဆာန်များအတွက် အန္တရာယ်ကြီးမားသကဲ့သို့ တားဆီးကာကွယ်ရန်မှာလည်း စိန်ခေါ်မှုကြီးမားလှပါသည်။ သို့ဖြစ်ရာ မှိုဆိပ်အန္တရာယ်ကာကွယ်ရေးလုပ်ငန်းများကို လူတိုင်း ထုတ်လုပ်မှုအဆင့်တိုင်းက ပါဝင်ဆောင်ရွက်ရန် လိုအပ်လှပါသည်။
ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ကို ထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။