Analog Forestry နဲ့ အင်္ဂဝိဇ္ဇာ

Analog Forestry ကို လက်တွေ့အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ဖို့ဆိုရင် အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်မယ့် စိုက်ခင်း၊ နေရာနဲ့ ဒေသရဲ့ လက်ရှိအခြေအနေ (Baseline) ကို ကြိုတင်သိရှိထားဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ အဲဒီ Baseline ကို သိရှိဖို့အတွက် ပထမဆုံးအဆင့်အနေနဲ့ "ဖစ်ဇီယိုဂ်နိုးမစ်ဖော်မြူလာ (Physiognomic Formula)" လို့ခေါ်တဲ့ ပုံသေနည်းနဲ့ တွက်ချက်ယူနိုင်ပါတယ်။

ဖစ်ဇီယိုဂ်နိုးမစ်ဖော်မြူလာ (Physiognomic Formula) ဆိုသည်မှာ

Physiognomic ဆိုတဲ့စကားလုံးဟာ Physiognomy ဆိုတဲ့စကားလုံးကနေ ဆင့်ပွားလာတဲ့ နာမဝိသေသန စကားလုံးတစ်လုံးဖြစ်ပါတယ်။ Physiognomy ဆိုတာ လူတစ်ယောက်ရဲ့ ရုပ်သွင်သဏ္ဌာန်ကိုကြည့်ပြီး အဲဒီလူရဲ့ စိတ်နေစိတ်ထား၊ ကိုယ်ရည်ကိုယ်သွေးအစရှိတဲ့ အနှစ်သာရပိုင်းကို လေ့လာတဲ့ ဘာသာရပ်ဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာလို ထိထိမိမိပြောရရင် အင်္ဂဝိဇ္ဇာဘာသာရပ်လို့ ဆိုနိုင်ပါလိမ့်မယ်။ ဒါကြောင့် Analog Forestry ဘာသာရပ်ကို လေ့လာရာမှာ Physiognomic Formula ဆိုတာ မိမိလေ့လာမယ့် သစ်တောအုပ် ဒါမှမဟုတ် စိုက်ခင်းထဲ မှာ ဘယ်လိုအပင်အမျိုးအစားတွေဟာ ဘယ်လိုပုံစံပျံ့နှံ့ပြီးဆိုတဲ့ ဒီဇိုင်း (architecture) ကို တွက်ထုတ်ယူတဲ့ ဖော်မြူလာ ဖြစ်တယ်လို့ နားလည်ယူကြည့်နိုင်ပါတယ်။

ရယူစုဆောင်းရမည့် အချက်အလက်များ

သဘာဝသစ်တောအုပ်ကို F1 လို့ သတ်မှတ်ပြီး၊ မိမိ Analog Forestry အကောင်အထည်ဖော်လိုတဲ့ နေရာကို F2 လို့ သတ်မှတ်ပါ။ ပြီးတဲ့နောက်မှာ F1 ရော၊ F2 ကိုပါ ကွင်းဆင်းပြီး (က) "ဘယ်လိုအပင်အမျိုး အစားတွေ ပေါက်ရောက် ရှင်သန်နေသလဲ (Growth categories)" ဆိုတာနဲ့ (ခ) "အဲဒီအပင်အမျိုးအစားတွေဟာ ဘယ်လိုပုံစံဖွဲ့စည်းပြီး ပေါက်ရောက်ရှင်သန်နေတာလဲ (Structure categories)" ဆိုတဲ့ မေးခွန်းတွေရဲ့ အဖြေကို ရှာဖွေကြရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကွင်းဆင်းလေ့လာချက် ရလဒ်အဖြေတွေကို သတ်မှတ်ထားတဲ့ အက္ခရာတွေ ကိန်းဂဏန်းတွေနဲ့ ဖော်ပြပြီး မှတ်တမ်းတင်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

(က) ပေါက်ရောက်ရှင်သန်နေသော အပင်အမျိုးအစားများ (Growth Categories)

ပေါက်ရောက်ရှင်သန်နေတဲ့ အပင်အမျိုးအစားတွေကို လေ့လာရာမှာ "အခြေခံအပင်အမျိုးအစားများ (Basic growth forms)" နဲ့ "အခြား (Other)" ဆိုပြီး အဓိကအုပ်စုကြီး နှစ်ခုအဖြစ် ခွဲခြားလေ့လာသင့်ပါတယ်။

ကွင်းဆင်းလေ့လာရာမှာ လွယ်ကူစေဖို့ အဲဒီလို အဓိက အုပ်စုနှစ်စု ခွဲခြားထားပေမယ့် အဲဒီလို အုပ်စုခွဲခြားထားခြင်းက တွက်ချက်ပုံ အပေါ်မှာ သက်ရောက်မှု မရှိပါဘူး။ ဆိုလိုတာက Basic growth forms ပဲ ဖြစ်ဖြစ်၊ Other ပဲဖြစ်ဖြစ် ဖစ်ဇီယိုဂ်နိုးမစ်ဖော်မြူလာထဲ ထည့်သွင်းတွက်ချက်ရာမှာ ပုံသေနည်း ပြောင်းလဲသွားခြင်း မရှိပါဘူး။ ဒါကြောင့်အရေးကြီးတာက ကွင်းဆင်းလေ့လာတဲ့အခါ လေ့လာတဲ့နေရာမှာရှိတဲ့ အပင်အမျိုး အစားတွေ မကျန်ခဲ့ဘဲ စုံစုံလင်လင် လေ့လာခဲ့ပြီး၊ သတ်မှတ်ထားတဲ့ အက္ခရာ (symbol) တွေနဲ့ မှန်မှန်ကန်ကန် မှတ်တမ်း တင်ခဲ့ဖို့ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

ဥပမာအားဖြင့် အုန်းပင်၊ ထန်းပင်လို အပင်မျိုးစိတ်တွေ (palms) တွေကို “P”၊ ဝါးပင် (bamboo) မျိုး စိတ်ဝင်တွေဆိုရင် "B” စသည်ဖြင့်ပါ။ အမျိုးအစား စုစုပေါင်း ၁၇ မျိုးရှိပြီး၊ အင်္ဂလိပ်အက္ခရာအကြီး (Capital letter) နဲ့ မှတ်သားပါတယ်။

(အပင်အမျိုးအစားအလိုက် အက္ခရာတွေနဲ့ ခွဲခြားသတ်မှတ်ပုံကို သီးသန့်ဆောင်းပါးတစ်ပုဒ်နဲ့ ဆွေးနွေးပါမယ်။)

(ခ) ပေါက်ရောက်ရှင်သန်နေသည့် ပုံစံ (Structure Categories)

ပေါက်ရောက်နေတဲ့ အပင်အမျိုးအစား တစ်ခုချင်းစီကို သိပြီးနောက်မှာ အဲဒီအပင်တွေဟာ ဘယ်လိုပုံစံမျိုးနဲ့ ပေါက်ရောက်နေသလဲဆိုတဲ့ Structure ပိုင်းကို ပူးတွဲပြီး လေ့လာမှတ်သားရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ Structure ပိုင်းမှာ အချက် ၂ ချက်ကို လေ့လာရမှာပါ။

ပထအချက်ကတော့ သက်ဆိုင်ရာ အပင်အမျိုးအစားတစ်ခုချင်းစီရဲ့ "အမြင့် (height/stratification)" ကို မှတ်သားရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အပင်ရဲ့ အမြင့်ပေ(မီတာ) ပေါ်မူတည်ပြီး ကိန်းဂဏန်းတွေနဲ့ အုပ်စုခွဲပြီး မှတ်တမ်းတင်ပေးရမှာပါ။ ဥပမာ ၄၅ မီတာ အထက် မြင့်မားတဲ့အပင်တွေကို "9” လို့ သတ်မှတ်ပါတယ်။ ၃၅ မီတာနဲ့ ၄၅ မီတာကြားကို "8” လို့ သတ်မှတ်ပါတယ်။ အပင်က ပုသွားလေလေ၊ နံပါတ်က သေးသွားလေလေ ဖြစ်ပါ တယ်။ ၀.၁ မီတာအောက် အပင်ဆိုရင် "1” လို့ သတ်မှတ်တာပါ။ "1” ကနေ "9” အထိ အုပ်စု ၉ ခု ခွဲခြားထား ပါတယ်။ (အသေးစိတ် ထပ်မံဆွေးနွေးပါမယ်။)

ဒုတိယ လေ့လာမှတ်တမ်းတင်ရမယ့် အချက်ကတော့ လေ့လာနေတဲ့နေရာမှာ အပင်အမျိုးအစားတွေအလိုက် ပြန့်နှံ့ပေါက်ရောက်နေပုံ (coverage/abundance) ဖြစ်ပါတယ်။ ခပ်ကျဲကျဲပဲ တွေ့ရတာလား၊ ပေါပေါများများတွေ့ရတာလားဆိုတာကို လေ့လာတာလို့ အလွယ်မှတ်သားနိုင်ပါတယ်။ လေ့လာတဲ့ ဧရိယာရဲ့ ၁ ရာ ခိုင်နှုန်းအောက်မှာပဲ တွေ့ရရင် “a” ၊ တဆက်တည်း အမြောက်အများတွေ့ရပြီး ၇၅ ရာခိုင်နှုန်းကျော် ရှိရင် "c” စသည်ဖြင့် အုပ်စု ၆ ခု ခွဲခြားထားပါတယ်။ အင်္ဂလိပ်အက္ခရာ အသေး (Small letter) နဲ့ ဖော်ပြပါတယ်။

ပုံသေနည်းအဖြစ် ဖော်ပြခြင်း

အထက်မှာ ဖော်ပြခဲ့တဲ့အချက်အလက်တွေကို ကောက်ယူပြီးတဲ့နောက်မှာ အပင်အမျိုးအစားတစ်ခု ချင်းစီအတွက် အချက်အလက် ၃ ခုကို ပေါင်းပြီး ဖော်ပြရပါမယ်။ ဥပမာကွင်းဆင်းလေ့လာတဲ့ နေရာမှာ ၂၀-၃၅ မီတာလောက် မြင့်မားတဲ့ ထန်းပင်၊ ကွမ်းပင် အစရှိတဲ့ Palms အပင်တွေ အစုအကွက်(patches) ပုံစံနဲ့ ဧရိယာရဲ့ ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက် ဖုံးလွှမ်းထားတယ် ဆိုပါစို့။ အဲဒီအချက်ကို ပုံသေနည်းထဲ ထည့်သွင်းတဲ့အခါ Palm အပင်တွေဖြစ်တာကြောင့် Growth categories အနေနဲ့ “P” လို့ ဖော်ပြပြီး၊ ၂၀-၃၅ မီတာအမြင့်မို့ Height အနေနဲ့ “7” လို့ ဖော်ပြရပါမယ်။ ဧရိယာရဲ့ ၂၆-၅၀ ရာခိုင်နှုန်းကို ဖုံးလွှမ်းထားတာကြောင့် Coverage ကို "p” လို့ ဖော်ပြရမှာပါ။ ဒါကြောင့် အဲဒီ အပင်အမျိုးအစားတွေအကြောင်း ဖော်ပြတဲ့အခါ "P7p" လို့ ဖော်ပြရမှာ ဖြစ်ပါ တယ်။

ဖော်မြူလာကို ဘယ်လိုသုံးမလဲ

ဒါကြောင့် "ဖစ်ဇီယိုဂ်နိုးမစ်ဖော်မြူလာ (Physiognomic Formula)" ဆိုတာ သစ်တောအုပ်၊ စိုက်ခင်းစသည်ဖြင့် လေ့လာတဲ့ နေရာတစ်ခုရဲ့ အပင်အမျိုးအစားတွေ ပေါက်ရောက်ရှင်သန်ပုံကို အလွယ်တကူ သိမြင်နိုင်တဲ့ အင်္ဂဝိဇ္ဇာနည်းလမ်းတစ်ရပ် ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုရမှာပါ။ အဲဒီ ဖော်မြူလာကို ဘယ်လိုအသုံးချတယ်ဆိုတာကို ဆက်လက် တင်ပြပါဦးမယ်။

ပြီးတဲ့နောက်မှာတော့ လေ့လာတဲ့နေရာမှာရှိတဲ့ အပင်အမျိုးအစားအားလုံးကို တစ်စုတစ်စည်းတည်း တွဲပြီး ဖော်ပြရမှာပါ။ အပင်အမျိုးအစား (Growth categories) တစ်ခုချင်းစီကြားမှာ ";" လေးတွေခြားပြီး ဖော်ပြရပါမယ်။ အပင်အမျိုးအစား တူညီပေမယ့် အမြင့် (Height) တွေ၊ ပြန့်နှံ့ပေါက်ရောက်ပုံ (Coverage) တွေ မတူ ညီခဲ့ဖူးဆိုရင်တော့ တစ်ခုနဲ့တစ်ခုကြား "," လေး ခံပြီး ဖော်ပြရပါမယ်။

ဥပမာအားဖြင့် လေ့လာတွေ့ရှိရတဲ့ အပင်အမျိုးအစားတွေရဲ့ အခြေအနေတွေကို စုစည်းပြီး F1: V7c, V5p; P4r; R2c; X3-6p; C1-6c; H3p လို့ ဖော်ပြနိုင်ပါတယ်။ ဒီပုံသေနည်းကို ကြည့်လိုက်ရုံနဲ့ လေ့လာတဲ့နေရာမှာ ဘယ်အပင်အမျိုးအစားတွေဟာ အမြင့်ဘယ်လောက်လောက်နဲ့ ဘယ်လို ပြန့်နှံ့ပေါက်ရောက်နေသလဲဆိုတာကို တန်းပြီး မြင်နိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဂေဟစနစ် ထိန်းသိမ်းသော လက်ဖက်စိုက်ပျိုးရေးကို ရည်ရွယ်၍ ဆရာ "ခိုင်ကြည်သစ်" ၏ အခန်းဆက် ဆောင်းပါးများဖြစ်သည့် Analog forestry အသိပညာပေး ဆောင်းပါးများနှင့် သီရိလင်္ကာနိုင်ငံ လေ့လာရေးခရီးအတွေ့အကြုံများအကြောင်း ကို Inclusive Systems Myanmar က ဆက်လက် မျှဝေသွားပါမည်။

ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ဟုထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...