ရာသီဥတုပြောင်းလဲလာမှုတွေက စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းတွေကြောင့်လား?

လယ်ယာနဲ့ တောင်ယာစိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးလုပ်ငန်းတွေဟာဆိုရင်တော့ ရာသီဥတုပြောင်းလဲလာတာနဲ့အမျှ ပိုမိုဆိုးလာတယ်။ လုပ်ရကိုင်ရ ခက်ခဲလာတယ် ဆိုတာကိုတော့ အားလုံးလည်းသိကြမှပါ။ မိုးခေါင်လာတယ်။ ရေလည်းရှားလာတယ်။ ရာသီဥတုက ဖောက်ပြန်လာတာကြောင့် အပူချိန်တွေလည်း ကမောက်ကမဖြစ်တာကို ရင်ဆိုင်နေကြရပါတယ်။

ဆိုတော့ ရာသီဥတုပြောင်းလဲဖောက်ပြန်မှုတွေ ဘာကြောင့်ဖြစ်တာလဲလို့ဆိုရင်

စိုက်ပျိုး မွေးမြူရေးကြောင့်လည်း ပြောင်းလဲမှုတွေဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

တစ်သက်လုံးက ဒီလိုပဲစိုက်လာတာ ခုမှလာပြီး စိုက်ပျိုးရေးကြောင့် ရာသီဥတုက ပြောင်းလဲရတယ်ဆိုတာက ဖြစ်နိုင်ပါ့မလားဆိုတာမျိုး တွေးကောင်း တွေးမိပါလိမ့်မယ်။

ဒါဆိုရင်တော့ ဘယ်လိုတွေကြောင့်မို့ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးဟာ တရားခံနေရာမှာ ပါဝင်နေတာလဲဆိုတာကို သိချင်သွားမိပါပြီ။

၂၀၁၃ ခုနှစ် IPCC (International Panel of Climate Change) ထုတ်ပြန်ချက်အရဆိုရင် သစ်တောတွေနဲ့ မြေကို အသုံးချတဲ့ ပုံစံတွေ ပြောင်းလဲလာတယ်။ ဆိုတော့ ဖန်လုံအိမ်အာနိသင်ရှိတဲ့ ဓာတ်ငွေ့တွေထုတ်လွှတ်မှု ၂၅ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ပါဝင်ပတ်သတ်နေပါသတဲ့။ စိုက်ပျိုးရေးက မီသိန်းနဲ့ နိုက်ထရပ်စ် အောက်ဆိုက်လို ဓာတ်ငွေတွေထွက်ရှိမှုရဲ့ အဓိက အရင်းအမြစ်လည်း ဖြစ်နေပါသတဲ့။

၁) စပါးခင်းတွေကနေ မီသိန်း (Methane) ဓာတ်ငွေ့တွေ ထွက်တယ်။

အာရှနဲ့ ပစိဖိတ် ဒေသတွေမှာ အဓိက အစားအစာကတော့ ဆန်ပါပဲ။ ဆန်စားလို့ စပါးစိုက်ရတာကြောင့် တစ်ကမ္ဘာလုံးရဲ့ (၉၀) ရာခိုင်နှုန်းသော စပါးစိုက်ခင်းက အဲ့ဒေသတွေမှာပါ။ သီးနှံတွေကနေ ဖန်လုံအိန်ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်မှုတွေထဲမှာ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းက ဒီစပါးခင်းတွေက ဖြစ်ပါတယ်။ နည်းတဲ့ ပမဏတော့ မဟုတ်ပါဘူး။

၂) အင်အော်ဂဲနစ် မြေသြဇာတွေကို သုံးတာ။

၂၀၁၄ ခုနှစ် IPCC အရဆိုရင် နိုက်ထရပ်အောက်ဆိုဒ်တွေ ထုတ်လွှတ်မှုရဲ့ ၃၀% ဟာဆိုရင် ဒီလို အင်အော်ဂဲနစ် မြေသြဇာတွေကို သုံးခြင်းကနေ ထွက်ရှိတာဖြစ်ပါတယ်တဲ့။ အင်အော်ဂဲနစ် မြေသြဇာတွေကို ထုတ်လုပ်တဲ့နေရာတွေနဲ့ သယ်ယူပို့ဆောင်တဲအချိန်တွေမှာ ဖန်လုံအိမ်အာနိသင်ရှိတဲ့ ဓာတ်ငွေ့တွေ၊ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်၊ မီသိန်းဓာတ်ငွေ့တွေနဲ့ နိုက်ထရပ်အောက်ဆိုက်တွေကို အများကြီး ထုတ်လုပ်ပါတယ်။ အဲ့ဒါဟာ တစ်ကမ္ဘာလုံးက နိုက်ထရပ်အောက်ဆိုဒ်ထုတ်လွှတ်မှု ရဲ့ ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းတောင်ရှိပါတယ်လို့ ၂၀၁၁ ခုနှစ် လေ့လာချက်တွေအရ ဆိုနိုင်ပါတယ်။ ဆိုတော့ အများကြီးတောင် ထုတ်လုပ်နေတယ် လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။ ခုက နောက်ထပ် ၂၀၂၄ တောင်ရောက်နေပြီဆိုတော့ တိုးတက်လာတဲ့ လူဦးရေနဲ့အတူ ဘယ်လောက်တောင် ထုတ်လုပ်မှုနဲ့ ထုတ်လွှတ်မှုတွေ ရှိနိုင်မလဲဆိုတာကို စဉ်းစားကြည့်ပါတော့။

၃) သီးနှံတွေအကြွင်းအကျန်တွေကို မီးရှို့ရာတွေကနေ ထွက်လာတဲ့ ထုတ်လွှတ်မှုများ။

တောင်သူတွေက နေ တောင်ယာခုတ်တာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ သီးနှံအကျန်တွေကို မီးရှို့ဖျက်ဆီးတာဖြစ်ဖြစ် လုပ်တတ်ကြပါတယ်။ အဲ့လို လုပ်တာက ၂၀၁၇ - ၂၀၁၈ ခုနှစ်မှာ အန္ဒိယ တစ်နိုင်ငံတည်းက မီးရှို့တဲ့ ပမာဏက ၁၁၆ မီလီယံ တန် လောက်အထိရှိတယ်လို့ဆိုပါတယ်။ အဲ့လိုမီးရှို့လိုက်တာကြောင့်မို့

ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ် - ၁၇၆.၁ Tg
မီသိန်းဓာတ်ငွေ့က - ၃၁၃.၉ Gg
နိုက်ထရက် အောက်ဆိုဒ်က ၈.၁၉ Gg

ဒီမှာ Gg ဆိုတာ Gigagram ကိုပြောတာဖြစ်ပြီးတော့ သူက ကီလို (၁၀၀၀) အလေးချိန်နဲ့ ညီပါတယ်။ Tg ဆိုတာကတော့ Teragram ဖြစ်ပြီးတော့ ကီလိုဂရမ် (၁၀)သိန်း နဲ ညီပါတယ်။ ဆိုတော့ ခုနက ဂဏန်းတွေအတိုင်းဆိုရင် အဲ့လို မီးရှို့လိုက်တာက ဓာတ်ငွေ့တွေ အများကြီးထွက်သွားတာကို တကယ် မသိလိုက် မသိဘာသာနဲ့ ကိုယ့်ပတ်ဝန်းကျင်ကိုဖျက်ဆီးလိုက်တာပါပဲ။

၄) မစင်စတဲ့ တိရစ္ဆာန် စွန့်ပစ်ပစ္စည်းတွေကနေ ထုတ်လွှတ်မှုတွေ။

စားကျက်ထဲမှာ ဒီတိုင်း ပါပါစေဆိုပြီး လွှတ်ကျောင်းလိုက်တာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ မြေမပြင်ခင် မောင်းသွင်းလိုက်တာပဲဖြစ်ဖြစ် သူတို့ ဆီကကွင်းထဲမှာ စွန့်ပစ်သွားတဲ့ ကျင်ကြီးကျင်ငယ်တွေဟာ မီသိန်းဓာတ်ငွေ့နဲ့ နိုက်ထရက်အောက်ဆိုက် ကိုထုတ်လွှတ်တာပါပဲ။ အဲ့လို ထုတ်လွှတ်တဲ့ ပမာဏကလည်း စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးက ထုတ်လွှတ်တဲ့ ပမာဏ အားလုံးရဲ့ ၁၈ ရာခိုင်နှုန်းလောက်ရှိပါတယ်။ ဆိုတော့ သူတို့လည်း နည်းမလိုနဲ့ တကယ်တမ်းကျတော့ နည်းတဲ့ပမာဏတော့မဟုတ်ပါဘူး။

၅) ရေသွင်း ရေထုတ်စနစ်တွေနဲ့ တစ်ခြားသော စီမံခန့်ခွဲမှုနည်းလမ်းတွေ။

မြောင်းဖောက်ရေသွင်းတာပဲ ဘာဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့ ထွက်စရာလိုလဲဆိုတော့ ဟုတ်ပါတယ်။ အဲ့လိုကတော့ မထွက်ပါဘူး၊ ရေသွင်းဖို့ ရေတင်ရတာ ရေကို ပြန်စုပ်ထုတ်ရတာမျိုးတွေရှိတယ်ဆိုရင် အဲ့မှာသုံးတဲ့ စက်တွေ၊ ထွန်ယက်တာကနေ ရိတ်သိမ်းတဲ့အချိန်အထိ အဆင့်ဆင့်သုံးကြတဲ့ စက်ကိရိယာပစ္စည်းတွေကနေ ထွက်တာကို ဆိုလိုတာဖြစ်ပါတယ်။

နောက်ထပ်တစ်ခုကတော့ မြန်မာ့စကားအတိုင်း လယ်အပုပ်ထားတဲ့ အခါမျိုးတွေပါ။ စပါးခင်းတွေကို ရေအမြုပ်နဲ့ လယ်အပုပ်ထားလိုက်ရင် မီသိန်းဓာတ်ငွေ့တွေ ထွက်ပါတယ်။ ရေသွင်းထားတဲ့ စပါးခင်းမှာ ရေသွင်းပြီး ရေထားထားရင်လည်း နိုက်ထရက်အောက်ဆိုက် ကထွက်ပါတယ်။

ဆိုတော့ စိုက်ပျိုးရေးမှာ ကျွန်တော်တို့လုပ်နေကြတဲ့ ပါဝင်ပတ်သတ်နေကြတဲ့လုပ်ငန်းစဉ်တွေကလည်း ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကိုဖြစ်လာစေပြီးတော့ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကြောင့်လည်း ကျွန်တော်တို့ရဲ့ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးလုပ်ငန်းတွေက လိုက်လျောညီထွေဖြစ်အောင် ပြောင်းလဲကြရပြန်ပါတယ်။ အဲ့လိုပြောင်းလဲတဲ့နေရာမှာလည်း ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကို ပိုပြီးတော့ မဆိုးရွားသွားစေတဲ့ ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲစေတဲ့ နည်းလမ်းမျိုးတွေကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်သွားကြရမှာဖြစ်ပါတယ်။

Reference

Aryal, J. P. 2022. Contribution of Agriculture to Climate Change and Low-Emission

Agricultural Development in Asia and the Pacific. ADBI Working Paper 1340. Tokyo: Asian

Development Bank Institute. Available: https://doi.org/10.56506/WDBC4659

ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ဟုထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...