ဦးဝင်းနိုင်တောင်အမေရိကတိုက်နဲ့ ဩစတေးလျတိုက်တို့ကို ဆက်စပ်ထားသောတောင်ပိုင်းလေထုလည်ပတ်မှု(Southern Oscillation) သည် အယ်လ်နီညိုဖြစ်သည့်အချိန်နှင့် ဆက်စပ်သည့်အခါ "တောင်ပိုင်းလေထုလည်ပတ်မှုပုံစံပျက်စီးခြင်း"ဖြစ်သည်။ ဤအခြေအနေကို လေ့လာမှတ်တမ်းယူပြီး ကမ္ဘာ့ရာသီဥတုဖြစ်ပေါ်ပြောင်းလဲမှုများကို ရက်နီး/ရက်ဝေးခန့်မှန်းများဆောင်ရွက်ရာ အယ်လ်နီညိုနှင့် တောင်ပိုင်လေထုဆက်စပ်မှုများကို လေ့လာရာတွင် El Nino + Southern Oscillation => El Nino Southern Oscillation - ENSO ဟု ခေါ်ကြကာ၊ အယ်လ်နီညို ဖြစ်သောနှစ်များကို "ENSO YEAR"ဟုပင် အမည်ပေးထားကြသည်။
အယ်လ်နီညိုနှင့် မြန်မာ့မိုးရာသီဆက်စပ်ပုံ
၁၉၈၂ ခုနှစ်က ဖြစ်ခဲ့သော အားအလွန်ကောင်းသည့် အယ်လ်နီညိုသက်ရောက်မှုကြောင့် ကမ္ဘာတဝှမ်းလုံးတွင် ရာသီဥတုများ ကမောက်ကမဖြစ်ခဲ့ပြီး၊ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ၁၉၈၂ ခုနှစ်မှ ၁၉၉၈ ခုနှစ် အထိ မိုးဆက်တိုက်လျော့နည်းခဲ့သည်။
ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ဥရောပအလယ်ပိုင်း၌ရေကြီးပါက မေလအတွင်း မြန်မာနိုင်ငံသို့ မုတ်သုံဝင်ရောက်ခြင်း နောက်ကျတတ်သည်။ မုတ်သုံအားလည်းနည်းနေတတ်သည်။ မိုးရွာသွန်းမှုလည်း နည်းနေတတ်၏။ ထို့အပြင် ဒီဇင်ဘာလတွင် တောင်အမေရိကတိုက်နိုင်ငံများ၌ မိုးများပြီး ရေကြီးပါက အနောက်တောင်မုတ်သုံလေ မြန်မာနိုင်ငံသို့အဝင်နောက်ကျပြီး၊ ဆောင်းရာသီကာလအတွင်း အိန္ဒိယနိုင်ငံအနောက်မြောက်ဒေသများ၌ အအေးပေါ့နေခဲ့လျှင် နောက်နှစ်မိုးရာသီအတွင်း မြန်မာနိုင်ငံသို့ အနောက်တောင်မုတ်သုံလေအဝင်စောကာ မိုးဦးလည်းကောင်းတတ်လေသည်။
၂၀၂၄ ခုနှစ် ဥရောပတခွင်တွင် အယ်လ်နီညိုသက်ရောက်မှုကြောင့် ရေနှင့်ပတ်သက်သည့် သဘာဝဘေးများဖြစ်ခဲ့သည်။ ၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလအတွင်းက အယ်လ်နီညို၏သက်ရောက်မှုကြောင့် ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အပူချိန်မြင့်တက်မှုဖြစ်ပြီး ဥရောပနိုင်ငံများတွင် ဆိုးရွားသောရေကြီးရေလျှံခြင်းများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့၏။
အိန္ဒိယနိုင်ငံအနောက်မြောက်ပိုင်းတွင်လည်း ၂၀၂၄ ဆောင်းရာသီတွင် အအေးပေါ့ခြင်းမရှိခဲ့ပေ။
ထို့ကြောင့် "ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ဥရောပအလယ်ပိုင်း၌ရေကြီးပါက မေလအတွင်း မြန်မာနိုင်ငံသို့ မုတ်သုံဝင်ရောက်ခြင်း နောက်ကျတတ်သည်။ မုတ်သုံအားလည်းနည်းနေတတ်သည်။ မိုးရွာသွန်းမှုလည်း နည်းနေတတ်၏" ဆိုသည်ကို ပြန်ကောက်ရလျှင် ၂၀၂၄ ခုနှစ် မုတ်သုံရာသီအတွင်း မုတ်သုံလေအားကောင်းပြီး မိုးကောင်းနိုင်မည့်ပုံမပေါ်ချေ။
အာရေဗျပင်လယ်၊ ဘင်္ဂလားပင်လယ်နှင့် တောင်တရုတ်ပင်လယ်တို့၏ ဆက်စပ်ပုံ
ဤပင်လယ် ၃ ခုသည် မိုးလေဝသဖြစ်စဉ်များနှင့် ကိုင်းကျွန်းမီ-ကျွန်းကိုင်းမီဖြစ်နေကြသည်။
ကမ္ဘာ့တောင်ဘက်ခြမ်းမှ မာဒါဂတ်စကာကျွန်းအနီး လေဖိအားများရပ်ဝန်း(H)ဖြစ်ပြီး အားကောင်းလာသည့်အခါ ကမ္ဘာ့တောင်ဘက်ခြမ်းမှ မြောက်ဘက်သို့ အီကွေတာဖြတ်လေစီးကြောင်းများလည်းအားကောင်းလာသည်။ ထိုအခါ အိန္ဒိယအနောက်ဘက်ကမ်းခြေဒေသများတွင် မုတ်သုံလေအားကောင်းလာပြီးနောက် ထိုလေများ အနောက်ဘက်မှအရှေ့ဘက်သို့ ဆက်လက်ရွေ့လျားဝင်ရောက်လာသည့်အခါ ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်မှ အနောက်တောင်မုတ်သုံလေကို အားကောင်းလာစေ၏ - (အောက်ပုံတွင် ကြည့်ပါ)။ အနောက်တောင်လေစီးကြောင်းများ အားအလွန်ကောင်းလာသည့်အခါ တောင်တရုတ်ပင်လယ်မှ မုန်တိုင်းများကို အရှေ့ဘက်သို့တွန်းထုတ်လိုက်သဖြင့် တောင်တရုတ်ပင်လယ်မှ တိုင်ဖွန်းမုန်တိုင်းများ မြန်မာနိုင်ငံဘက်သို့ဝင်ရောက်မှုကျဲသွားသည်။
တောင်တရုတ်ပင်လယ်တွင် အရှေ့ဘက်(ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံအရှေ့ဘက်ပင်လယ်)မှ မုန်တိုင်းများဝင်ရောက်လာသည့်အခါတွင် ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်အတွင်း လေဖိအားကျပြီး မုတ်သုံလေအားကောင်းလာကာ မြန်မာ့ကမ်းရိုးတန်းဒေသများတွင်မိုးရွာစေ၏။ အရှေ့ဘက်မှ တိုင်ဖွန်းမုန်တိုင်းသည် အင်ဒိုချိုင်းနားကျွန်းဆွယ် - ထိုင်းနှင့် မလေးရှားနိုင်ငံတို့ကို မြောက်လတ္တီဒ် ၁၂ ဒီဂရီအောက်မှ ဖြတ်လျှင် မြန်မာ့ကမ်းရိုးတန်းတလျှောက်မိုးများရွာစေ၏။ မုန်တိုင်း အင်ဒိုချိုင်းနားကျွန်းဆွယ်ကမ်းကို ကျော်လာပြီး ရက်သတ္တပတ် ၁ ပတ်အကြာတွင် ဘင်္ဂလားပင်လယ်၌ မုန်တိုင်းဖြစ်တတ်သည်။ မိုးနှောင်းကာလနှင့် မိုးလွန်ကာလများအတွင်း ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်တွင်ဖြစ်ပေါ်သည့် မုန်တိုင်းများ၏ ၈၀% သည် တောင်တရုတ်ပင်လယ်မှ ဆက်လက်ရွေ့လျားလာသော မုန်တိုင်းအကြွင်းအကျန်များကြောင့် အားပြန်ပျိုးပြီးဖြစ်လာခြင်းဖြစ်၏။
၂၀၂၄ ခုနှစ်သည် အားအသင့်အတင့်ရှိသော အယ်လ်နီညိုနှစ်အဖြစ်သတ်မှတ်ထားပြီး ၂၀၂၄ ခုနှစ်အစပိုင်းတွင် ဥရောပတခွင်၌ ရေကြီးရေလျှံခြင်းများဆိုးရွားစွာဖြစ်ခဲ့သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံအနောက်မြောက်ပိုင်းတွင်လည်း ၂၀၂၄ ဆောင်းရာသီတွင် အအေးပေါ့ခြင်းမရှိခဲ့ပေ - ထို့ကြောင့် ၂၀၂၄ ခုနှစ်မိုးရာသီတွင် မိုးဦးမိုးလယ် မကောင်း၊ မုတ်သုံအားနည်း၊ မိုးနည်းနိုင်မည်ဟု သုံးသပ်ခန့်မှန်းရပေသည်။
References:
=========
မိုးလေဝသပညာရှင် ဆရာကြီး ဒေါက်တာ ဦးထွန်းလွင်၏ ၂၅-၁၁-၉၅ ရက်နေ့ထုတ် မြန်မာ့အလင်းသတင်းစာမှ "အေ-ဘီ-စီ ဆက်စပ်မှု" ဆောင်းပါး
မာလာမြိုင် ကုမ္ပဏီ ကြော်ငြာ
ဆွေးနွေးချက်များ
-
{{ comment.user.name }} - {{ formatDate(comment.created_at) }}
{{ comment.comment }}
{{ question.title }}