တိရစ္ဆာန်စာ မြက်မျိုးရင်ဝင်ပင်များ (၅)

တိရစ္ဆာန်စာအပင်များ စိုက်ပျိုး၊ ပြုစုနည်းကို အခြေခံစိုက်ပျိုးရေးသိပ္ပံပညာ အမှတ်စဉ် (၁၅၊ ၁၆၊ ၁၉၂၊ ၁၉၃၊ ၁၉၄၊ ၁၉၅၊ ၁၉၆၊ ၁၉၇) နှင့်တိရစ္ဆာန်စာပဲမျိုးရင်းဝင်အပင်ကြီးများ (Tree Legumes) အကြောင်းကို အခြေခံ စိုက်ပျိုးရေးသိပ္ပံပညာ အမှတ်စဉ် (၇၂၊ ၇၃) တို့တွင် ရေးသားဆွေး နွေးခဲ့ပြီး ဖြစ်ပါသည်။ စားကျက်ပဲသီးနှံများ စိုက်ပျိုးပြုစုခြင်းအကြောင်းကို ဆက်လက် ဆွေးနွေးပါမည်။

စာရေးသူတို့စိုက်ပျိုးရေးလောကတွင် ပဲမျိုးရင်းဝင်အပင်များ (Family – Leguminosae/ Fabaceae) သည် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍတွင် ပါဝင်ပါသည်။ အပင်မျိုးခွဲပညာရှင် (Plant Taxonomist) တို့၏ ထပ်မံခွဲခြားချက် (Subfamilies) အရ အုပ်စု ၃-စု (Mimosoideae, Caesapinoideae, Papilionoideae) ရှိပါသည်။

ပဲမျိုးစုံမျိုးနွယ်စုအပင်များ (Leguminous plants) ၏အပင်ပုံစံ သဘာဝအရ အပင်ကြီး များ (Trees)၊ ခြုံပုတ်ပင်များ (Shrubs/Bushes) နွယ်ပင်များ (Creeping/Climbing plants)၊ အပင်ငယ်များ (Small crops) ပါဝင်ပါသည်။

ပုံ - ၁ စားကျက်ပဲမျိုးအုပ်စုပုံစံ အမျိုးမျိုး

ပဲမျိုးရင်းဝင်အပင် အရွက်အမျိုးမျိုး (Different leaves of Leguminous Plants) မှာ ရိုးရိုးပုံစံ (Simple)၊ သုံးမွှာရွက်ပေါင်း (Trifoliate)၊ အမွာများစွာပါဝင်သောရွက်ပေါင်း (Inparipinnate) စသည်ဖြင့် များပြားစွာ သရုပ်ခွဲနိုင်ပါသည်။

ပုံ - ၂ စားကျက်ပဲအရွက်ပုံစံအမျိုးမျိုး

စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးတွင် တိရစ္ဆာန်စာ ပဲမျိုးများ၏ အရေးပါမှု

တိရစ္ဆာန်စာပဲမျိုး (Forage Legumes ဥပမာ – Stylosanthes, Centro, Lucerne/Alfalfa, Desmodium, Leucaena, Clovers) များသည် ရေရှည်တည်တံ့ နိုင်သော စိုက်ပျိုးရေး စနစ် (Sustainable Agriculture Systems) များအတွက် အလွန်အရေးကြီးသော အပင်များဖြစ်ပါသည်။

(က) လေထဲရှိ နိုက်ထရိုဂျင်ဓာတ်ဖမ်းယူပေးပြီး မြေဆီလွှာ ကောင်းမွန်တိုးတက်စေသည် (Improve Soil Fertility through Nitrogen Fixation)

ပဲမျိုး (Legumes) များသည် ရိုက်ဇိုဘီယမ် ဘက်တီးရီးယား (Rhizobium Bacteria) နှင့် အပြန်အလှန် အကျိုးပြုဆက်သွယ်မှု (Symbiotic associations) ရှိသည်။

လေထဲရှိ နိုက်ထရိုဂျင် (N₂) ကို အပင်စားသုံးနိုင်ရန် ပြောင်းလဲပေးနိုင်သည် (Convert atmospheric nitrogen into plant-usable forms.)။

သီးနှံများအတွက် ဓာတုဓာတ်မြေဩဇာ (Synthetic Nitrogen Fertilizers) လိုအပ်မှုလျော့နည်းစေသည်။

ပဲမျိုးများပါဝင်သော သီးလှည့်စိုက်စနစ် (Rotation System) အရ နောက်ဆုံး စိုက်ပျိုး သည့် သီးနှံများ အတွက် မြေဆီဩဇာဓာတ်ကောင်းမွန်စေသည်။

(ခ) သဘာဝမြေပြင်မြက်ခင်းများ၏ မွေးမြူရေးအစာထွက်ရှိမှု တိုးတက်စေ (Increase Productivity of Pastures)

စားကျက်ခင်းတွင် မြက် (Grasses) များနှင့် ပဲ (legume) များ ကိုပေါင်းစပ်စိုက်ပျိုးလျှင် ပိုမိုထွက်ရှိစေနိုင်ပါသည်။ ဤစနစ်က တိရိစ္ဆာန်အစာများ တာရှည်ခံစေပြီး အရည်အသွေး တိုးတက်စေသည်။ တစ်နေရာထဲ တိရစ္ဆာန် ပေါင်းများစွာ (Stocking Rate) ထားရှိနိုင်စွမ်း ပိုမိုတိုးတက်လာစေသည်။

(ဂ) အစာအာဟာရတန်ဖိုး မြင့်မားစေပြီး တိရစ္ဆာန် များ ကြီးထွားဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု မြန်စေသည် (Enhance Feed Quality and Livestock Performance)

ပဲမျိုး (Legumes) များတွင် ကြွယ်ဝသော ပရိုတိန်း (Higher Crude Protein)၊ အစာအာ ဟာရ ပိုမိုကြေညက်လွယ် (Higher Digestibility)၊ သတ္တုနှင့်အဟာရဓာတ်များ (More Mineals) မြက်များသာ သီးသန့်ကျွေးခြင်းထက် ပိုမိုပါဝင်သည်။ စာမြုံ့ပြန်တိရိစ္ဆာန်များ အလေးချိန် တိုးတက်မှု (LWG - Liveweight gain)၊ နို့ထွက်နှုန်းကောင်း (Higher Milk-Yield) ပြီး သန်စွမ်းမှု နှင့် မျိုးပွားနှုန်း (Good Reproductive Efficiency) တိုးပွားစေ သည်။ စနစ်ကျစွာစီမံပါက တနှစ်ပတ်လုံး တိရိစ္ဆာန်အစာပြတ်လတ်မှု မဖြစ်တော့ပါ။

(ဃ) မြေဆီလွှာရူပ၊ ဓာတုအရည်အသွေးများ တိုးတက်စေသည် (Improve Soil Structure and Organic Matter)

ပဲပင်များ၏သဘာဝအရ အမြစ်နက်နက်ဆင်း (Deep-Rooted systems) နိုင်၍ မြေကြီး ကို လေဝင် လေထွက်ကောင်းစေပြီး အပင်များပိုမို ကြီးထွားစေသည်။ မြေဆီလွှာ ဩဂဲနစ် ဓာတ် (Organic matter) တိုးတက်စေပြီး မြေဆီကောင်းမွန်စေသည်။ မြေကြီးအတွင်း ရေစိမ့်နိုင်စွမ်း မြင့်တက်စေပြီး မြေသိပ်သည်း၊ မာကျောမှု (Reduce Soil Compaction) လျော့နည်းစေသည်။

(င) သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးလုပ်ငန်းများတွင် အထောက်အကူပြုသည် (Reduce Greenhouse Gas - GHG Emissions)

ဇီဝနိုက်ထရိုဂျင်ဖမ်းယူမှုဖြစ်စဉ်များ (Biological Nitrogen Fixation) ကြောင့် စိုက်ခင်းတွင် ဓာတုဓာတ်မြေဩဇာများ ဝယ်သုံးစရာ လျော့နည်းသဖြင့် ကာဗွန်အကြွင်းအကျန် (Carbon footprint) လျော့နည်းစေသည်။ ဘောစကိုင်း (Leucaena)၊ ဒက်စမင်းသတ် (Desmanthus) ကဲ့သို့ ပဲပင် တချို့တွင် တင်နင်ဓာတ် (Tannin) ပါဝင် မှုကြောင့် တိရစ္ဆာန် များမှ မီသိန်း (Methane) ထုတ်မှု ပမာဏလည်း လျော့နည်း စေနိုင် သည်။

(စ) ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲသော စိုက်ပျိုးရေးစနစ်များတွင် အထောက်အပံ့ပြုသည် (Support Sustainable Cropping Systems)

သီးလှည့်စိုက်စနစ် (Crop rotation) ဥပမာ – ပဲ-နှံစားသီးနှံ (Legume → Cereal) တို့တွင် အသုံးချနိုင်သည်။ မြေဖုံးသီးနှံ (Cover crop) အဖြစ် အသုံးပြု၍ မြေယာ ပျက်စီးမှု ကာကွယ်ပေးနိုင်သည်။ သီးနှံသစ်တောရောနှောစနစ် (Agroforestry) များတွင် ဇီဝမျိုးကွဲ များပြားစွာဖြစ်နိုင် (Emhancing Biodiversity) ဖြစ်စေပြီး ပိုမိုထုတ်လုပ်နိုင်၊ ထုတ်ကုန် များ တိုးပွားစေနိုင်သည်။

(ဆ) မိုးခေါင်ဒဏ်ခံနိုင်ပြီး တည်ငြိမ်သောစိုက်စနစ်ရစေသည်။

(Improve Drought Resilience and System Stability)

စိုက်ပျိုးရန်ခက်ခဲသော မြေဆီလွှာ၊ ရေရှားပါးမှုရှိသော ဒေသများတွင် ရေငတ်ခံနိုင်သည့် အပူပိုင်းစိုက်စားကျက်ပဲမျိုးများ (Tropical legumes -Stylosanthes, Siratro, Leucaena) စိုက်ပျိုးနိုင်ပါသည်။ နွေရာသီတွင် တိရိစ္ဆာန်များ အတွက် အစာရေစာ မပြတ်စေရပါ၊

(ဇ) စီးပွားရေးအရ အကျိုးပြုနိုင်သည် (Provide Economic Benefits)

ဓာတုဓာတ်မြေဩဇာကုန်ကျစရိတ် (Reduced fertilizer costs. ) လျော့နည်းစေသည်။ တိရစ္ဆာန် ထုတ်လုပ်မှု တိုးတက်လာ၍ ဝင်ငွေ ပိုမိုထွန်းကားစေသည်။ ဤစားကျက်ပဲများ ကြောင့် ပလပ်မြေ၊ သီးနှ့မစိုက်နိုင်သောမြေများကို ထိရောက်စွာအသုံးပြုနိုင်စေသည်။

(ဈ) ဇီဝမျိုးကွဲပါဝင်မှုတိုးတက်စေပြီး ပတ်ဝန်းကျင် ကောင်းမွန်စေသည်

(Support Biodiversity and Environmental Health)

မြေကြီးအတွင်း အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိသည့် အဏုဇီဝ၊ ပိုးမွှားများ (Beneficial Insects and Soil organisms) အတွက် နေစရာ (Habitat) ပေးသည်။ မြေဆီလွှာ အတွင်း မတူ ကွဲပြားလာစေပြီး ပိုးမွား၊ ရောဂါဒါဏ် ခံနိုင်ရည်ရှိ (Resilient to Pests and Diseases) လာစေသည်။

(ည) ဘက်စုံအသုံးပြုနိုင်သည် (Multipurpose Uses)

အချို့ စားကျက်ပဲမျိုးများက သစ်စိမ်းမြေဩဇာ (Green Manure) ဥပမာ – ပဲမျိုးစုံ၊ ညံပင် (Sesbania)၊ နွေရာသီ တိရိစ္ဆာန်အစာဘဏ် (Fodder bank)၊ ပဲမျိုးနွယ်ဝင်သစ်ပင်ကြီး (Tree Legumes) များကြားညပ်စိုက်ပြီး (Alley Cropping) ကျေးရွာသုံးထင်း(Firewood)၊ အရိပ်ပင် (Shade Trees for Crops) ဥပမာ - ကော်ဖီပင်၊ တောင်စောင်းများ၌ မြေဆီလွှာ တိုက်စားမှုကာကွယ်ရန် (Soil Conservation) အဖြစ် ဘက်စုံ အသုံးပြုနိုင်သည်။

(စားကျက်ပဲများအကြောင်း ဆက်ပါဦးမည်)

မှီငြမ်းစာအုပ်၊ စာတမ်းများ (References)

Bogdan, A.V. (1977) Tropical Pasture and Fodder Plants. Longman, London. 475p.

Connel, J.; Stur, W. and Horne, P. (2010) Forages and Farmers: Case Study from S.E.Asia. ACIAR/CIAT. 120p.

Skerman, P.J., Cameron, D.G. and Riveros, F. (1990) Tropical Forage Legumes. FAO. 692p.

Humphreys, L.R. (1991) Tropical Pasture Utilization. Cambridge University Press. 218p.

ပေါင်းစုလုပ်အားအကူအညီပေးရေးအဖွဲ့_NAG (၂၀၁၁) တိရိစ္ဆာန်စားကျက်ပင်များနှင့် ဖြည့်စွက်စာများ၊ ၁၀၈-မျက်နှာ

ဆောင်းပါးရှင်ဆရာမှ အစိမ်းရောင်လမ်းဆော့ဝဲသို့ ပေးပို့ထားသော အစိမ်းရောင်လမ်း၏ မူပိုင်ဆောင်းပါးဖြစ်သဖြင့် ဆောင်းပါးများ၊ သတင်းများ ကူးယူဖော်ပြလိုပါက “အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်ဟု” ထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

ဗွေဆော်ဦး ကြော်ငြာ

ကိုယ်မွေးထားတဲ့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ မြန်မြန်ကြီး၊ များများရှင်စေချင်တယ်ဆိုရင်... အားဆေးကောင်းလေးတွေ ရှိနေပါတယ်ရှင့်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ အားရှိသန်မာထွားကျိုင်းသွားစေမဲ့ Aqua Calcium, Aqua Booster, Aqua Mix ဆိုတဲ့ ဆေးလေးတွေပါနော်.. Aqua Calcium ဆိုတာက.. နာမည်နဲ့လိုက်အောင်ပဲ ငါး၊ ပုစွန်တွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်ဆီယမ်များ ခဲပျစ်ပါဝင်နေတဲ့ အရည်မျိုးဖြစ်ပြီး ဗီတာမင်စီလည်း ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်..။ ဒါလေးထည့်ပေးလိုက်ရင် ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကြီးထွားနှုန်း၊ အရွယ်အစားနဲ့ အသက်ရှင်နှုန်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကန်ထဲမှာလည်း နိုက်ထရိတ်များလျော့ကျအောင် ဆောင်ရွက်ပေးမှာပါနော်..။ Aqua Booster ဆိုတာကတော့… ဘတ်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်၊ ပရိုတိုဇိုအာတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ခံနိုင်ရည်ပိုရှိစေမဲ့ အရေးပါတဲ့ ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ အာဟာရအားတိုးဆေးမျိုးပါ။ သူ့မှာက သြဂဲနစ်အက်စစ်အမျိုးမျိုး၊ glycan နဲ့ အမိုင်နိုအက်ဆစ်များ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေလို့ ငါး၊ ပုစွန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးကော ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ကိုကော ကူညီထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါ့အပြင် အာဟာရစုပ်ယူနိုင်စွမ်းမြင့်စေပြီး အစာခြေအင်ဇိုင်းများကို လှုံ့ဆော်ပေးသလို ဘက်တီးရီးယားဒဏ်ကို လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိစေလို့ ကြီးထွားနှုန်းနဲ့ ရှင်သန်နှုန်း မြင့်တက်စေမှာပါနော်။ နောက်တစ်ခု... Aqua Mix ကကောဆိုရင်တော့.. သူက ကယ်ဆီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့် ပိုတက်ဆီယမ် ပါဝင်တဲ့ အရောအ‌နှောဖြစ်လို့ ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေရဲ့ အသက်ရှင် နှုန်းကို တိုးမြင့်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။ ပြီးတော့ ကြွက်သားများ ကျုံ့ခြင်းတင်းခြင်းများကိုလျော့စေကာ အရေခွံလဲနှုန်းမြင့်စေပြီး အခွံများကို ပိုမာကြော လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါတင်ပဲလားဆိုတော့...မဟုတ်သေးဘူး...ကြီးထွားနှုန်းလည်း ပိုကောင်းလာပြီး ဖမ်းဆီးချိန်မှာ အသွေးအရောင် လည်း ပိုလှနေစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ဆိုတော့ ဒါလေးတွေကို သုံးပေးမယ်ဆိုရင်... ငါး၊ ပုစွန်လေးတွေ ရှင်သန်ကြီးထွားနှုန်းမြင့်မားလာနိုင်တာဆိုတော့... ဝင်ငွေပိုတိုးလာမယ်ဆိုတာက ပြောနေစရာတောင် လိုမှာမဟုတ်ပါဘူးနော်.. ဒါလေးတွေလိုချင်တယ်ဆိုရင်တော့ ‘ဗွေဆော်ဦး’ မှာ ရနေပါပြီရှင့်...